Συνέντευξη ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΝΤΡΟΥΜΠΟΓΙΑΝΝΗΣ – Μια θεατρική διασκευή σε μείζονα αναζήτηση!

4 χαρακτήρες – 4 διαφορετικές όψεις ενός ανθρώπινου πνεύματος

Με αφορμή την παράσταση «Ο μικρός πρίγκιπας συναντά τον Κύριο Καζαντζάκη στο δρόμο της αναζήτησης»

Δείτε ΕΔΩ για εισιτήρια της παράστασης

-Δημήτρη, έχεις κάνει μαζί με τον Ηλία Βλαμάκη τη μουσική για το θεατρικό έργο «Ο μικρός πρίγκιπας συναντάει τον Κύριο Καζαντζάκη στο δρόμο της αναζήτησης». Είχες διαβάσει το βιβλίο πριν ξεκινήσεις και θα ήθελα να μου πεις πώς προσέγγισες το έργο, πώς αισθάνθηκες; Ποια ήταν η πηγή της έμπνευσης;

Δ.Ν: Η έμπνευση δεν φωλιάζει πουθενά, ούτε την ανασύρεις. Την συνθέτεις εκείνη τη στιγμή. Είναι μια διεργασία που απαιτεί τεράστια φόρτιση και ενέργεια από τον καλλιτέχνη γιατί στον πυρήνα της είναι μια διττή ενέργειά. Ενεργοποιείς την ακολουθία της έμπνευσης και την μετουσιώνεις μετέπειτα σε μουσική. Η νουβέλα του Χρήστου Τσαντή είναι το πρώτο υλικό, το έναυσμα και από κει ξεπήδησε η δραματοποίηση. Το θεατρικό έργο βοήθησε να δω τους χαρακτήρες πως αναδιαμορφώθηκαν μέσα από ένα άλλο πρίσμα πλέον καθώς οι ήρωες αποκτούν σάρκα και οστά, λόγο με σαφή κατεύθυνση. Κυρίαρχο λόγο πιστεύω παίζει να αφήσεις το κείμενο να δημιουργήσει τη μουσική. Ο λόγος πάντα πρωταγωνιστεί, γιατί είναι η φύση του ανθρώπου τέτοια όπου η τάση του για άμεση επικοινωνία είναι σε προτεραιότητα . Οπότε πρέπει να δεις και να ζυγίσεις τις λέξεις, να εκμαιεύσεις νοήματα που έχουν μουσική υπόσταση, να λειτουργήσεις παράλληλα αντιστικτικά με την μουσική. Αυτό που κοιτάζω πάντα να κάνω είναι να συμβαδίζω με την ατμόσφαιρα και το νόημα του λόγου που υπάρχει εκείνη τη στιγμή. Περαιτέρω διαθέσεις της συνθετικής μου τεχνικής, όπως το να διατηρώ μια μουσική αυτονομία στην εξέλιξη του έργου, να δίνω έναν επεξηγηματικό ρολό στην πορεία του έργου, αυτά είναι πράγματα που τα διευθετώ με τον εκάστοτε σκηνοθέτη. Σε άλλα πήρα εγώ την πρωτοβουλία. Το βασικό είναι διαβάζοντας το κείμενο να αναλυθούν οι ιδέες και τα νοήματα που έχει αφηγηθεί ο συγγραφέας στις σελίδες του κειμένου, έπειτα τις παρεμβάσεις και αναπτύξεις που πραγματοποιεί η θεατροποιημένη εκδοχή του κειμένου. Με τον Ηλία συνεργαστήκαμε πολύ ουσιαστικά, εκείνος ανέλαβε τα σημεία σύνθεσης των μερών της λύρας και εγώ τις υπόλοιπες συνθέσεις του έργου που είναι αποκλειστικά δίκες μου πρωτότυπες πιανιστικές συνθέσεις.

-Ο Χατζιδάκις λέει κάπου ότι: «η μουσική στο Χόλυγουντ προαναγγέλλει το γεγονός, σχολιάζει και κυκλοφορεί ευρηματική στο κάθε λεπτό μες στην ταινία. Στη Γαλλία γίνεται κάτι το διαφορετικό. Η μουσική έχει δικό της ρόλο, λέει δικά της λόγια παραπλήσια ή σχετικά με την υπόθεση του έργου, ποτέ με χαρακτήρα συνοδευτικό. Η μουσική ακόμη επενεργεί, ανεξάρτητα στον θεατή-ακροατή και του χαρίζει (ας μεταχειριστώ την έκφραση) μουσική κάλυψη, για μια δική του ιστορία, προσωπική και άσχετη απ’ το έργο του κινηματογράφου». Αν δεχτούμε ότι αυτές οι δύο τάσεις είναι σχολές, εσύ με ποια προσέγγιση εργάστηκες;

Δ.Ν: Η μουσική είναι a priori η απόλυτα αφηρημένη τέχνη. Μια ακολουθία από μουσικούς φθόγγους μπορεί να επαναχρησιμοποιηθεί σε διαφορετικά μέσα αλλά και σε αφηγήσεις διαφορετικού περιεχομένου γιατί κύριο χαρακτηριστικό της μουσικής επένδυσης είναι η διαμόρφωσή κλίματος και ο συναισθηματικός εμπλουτισμός του μουσικού υπεδάφους της εκάστοτε σκηνής. Οι συνθετικές διαθέσεις που αναφέρεις μεταξύ Γαλλίας και Ηνωμένων Πολιτείων απέχουν γιατί το πολιτιστικό κίνητρο ήταν διαφορετικό. Το συνολικό αποτέλεσμα μιας ταινίας ήταν διαφορετικό γιατί η Ευρώπη πάντα πραγματεύονταν ερωτήματα και προσεγγίσεις με έναν τρόπο που η βιομηχανία του θεάματος στην αντίπερα όχθη του ατλαντικού, στην συντριπτική πλειοψηφία της, έστεκε διαχρονικά ανήμπορη να τα αντιληφθεί, να τα επεξεργαστεί και οπισθοδρομική στις ερμηνείες που απέδιδε στα έργα της Ευρώπης και της καθιερωμένης στερεοτυπικής ερμηνείας που απέδιδαν στην σφαίρα του art House. Αναφέρομαι πάντοτε στην υποκουλτούρα των blockbuster που μαστίζουν τις αίθουσες σε όλο τον κόσμο και όχι φυσικά στις σπουδαίες καλλιτεχνικές δημιουργίες Αμερικανών δημιουργών που δημιουργούν έργα με βάθος με δυνατότητα για πολλαπλές αναγνώσεις.Θα έλεγα ότι είμαι ακούσια επηρεασμένος από τις ευρωπαϊκές προσεγγίσεις της τέχνης για το μοναδικό λόγο ότι μόνο εκεί μπορώ να βρω τις τάσεις που με εκφράζουν, συγκεκριμένα την σημαντικότερη, μια πολυδιάστατη νοηματοδότηση ενός στίχου ή μιας σκηνής με την τέχνη της μουσικής.

-Μπορούμε να δώσουμε κάποιο παράδειγμα με κάποια σκηνή του έργου;

Δ.Ν: Στη σκηνή με τα χρυσάνθεμα, ο Ζορμπάς αφηγείται κάποιες εικόνες από τον σημερινό μας κόσμο, το πώς τσιμεντοποιήθηκε η φύση, η κοινωνία μας, τον ψυχολογικό εγκλεισμό και την απομόνωση μας. Πως αποσυνδεθήκαμε από την φύση και την κοινωνία. Κυριαρχεί ο ατομικισμός, ο οποίος επιβλήθηκε με την αρωγή της τεχνολογίας, κοινωνικά δίκτυα που παρέχουν μια εικονική κοινωνικοποίηση, η οποία εξυπηρετεί καθαρά έναν καταναλωτισμό με αποτέλεσμα να είμαστε δέσμιοι μιας οθόνης και να ενεργοποιούμαστε μονάχα όταν πρόκειται να καταναλώσουμε. Εκεί ένοιωσα ότι κάτι απειλητικό υπάρχει που πρέπει όλοι όσοι υποστηρίζουμε καλλιτεχνικά το κείμενο να το επισημάνουμε. Εκεί υπάρχει η φθορά της απομόνωσης, η μετάλλαξη των ανθρωπίνων σχέσεων από ζωτικό ιστό της κοινωνίας μας σε ατροφικές συνάψεις και τα άτομα μέλη του κοινωνικού συνόλου να έχουν μετατραπεί σε απονεκρωμένα ψυχοσυναισθηματικά κελύφη. Ένοιωσα ότι η μουσική έπρεπε να το υπερτονίσει αυτό. Συνεπώς θα έλεγα ότι κινήθηκα παράλληλα με το Ευρωπαϊκό πρότυπο. Μου ξύπνησε κάτι το κείμενο, που εγώ προσωπικά το συναντώ στον εαυτό μου αλλά και στην κοινωνική μου ζωή.

-Πώς μίλησε σε σένα το κείμενο, με την έννοια των μηνυμάτων που μεταφέρει;

Δ.Ν: Το κείμενο έχει την ιδιαιτερότητα ότι είναι φαινομενικά ένα παραμύθι, αλλά αυτό το ταξίδι της αναζήτησης εφαρμοζόμενο στην καθημερινή ζωή επαναπροσδιορίζει τους ρυθμούς της καθημερινότητας και αν θες δίνει με τον τρόπο του το κείμενο έναν ρυθμό αναζήτησης, με επακόλουθο να γινόμαστε οι ίδιοι ήρωες του κειμένου και να ταλανιζόμαστε από παρόμοια ερωτήματα αλλά και διαχειρίσεις καταστάσεων στην καθημερινότητά μας, από όνειρα και επιδιώξεις, από αγκυλώσεις της προσωπικότητάς μας. Δεδομένου του ότι οι ήρωες του Καζαντζάκη δεν είναι τυχαίοι, τα μηνύματα σίγουρα είναι παραπάνω από ένα. Μου αρέσει όταν δεν δίνονται θέσφατα στο ταξίδι της ζωής, εν αντιθέσει θα πρέπει να είμαστε συνεχώς σε επαγρύπνηση για να επαναπροσδιορίζουμε τους χαρακτήρες και τις προσωπικότητες μας γιατί όλα τριγύρω αλλάζουν. Η ζωή για μένα, είναι μια σπειροειδής απεικόνιση, μια συνεχής περιδίνηση που μερικές φορές απομακρύνεσαι και κάποιες άλλες έρχεσαι πιο κοντά στο κέντρο σου. Το όποιο κέντρο είναι διαφορετικό για τον καθένα μας, φυσικά.

«Το βιβλίο και το θεατρικό έργο περιλαμβάνει όλους αυτούς τους κλυδωνισμούς της ζωής, τις υπαρξιακές συνθήκες, την παιδικότητα μας και δίνονται με χιουμοριστικό τρόπο πολλά από αυτά…».

-Πιστεύεις δηλ. ότι είναι ένα έργο το οποίο έχει και κοινωνικοπολιτικά μηνύματα εκτός από υπαρξιακά;

Δ.Ν: Σίγουρα! Χωρίς να δίνει κατευθύνσεις ή απαντήσεις, γιατί δεν υπάρχουν. Εννοώ ότι σαφείς απαντήσεις και προτάσεις για κοινωνικοπολιτικά ζητήματα συναντάμε στην φιλοσοφία και την επιστήμη. Η τέχνη μπορεί να διεγείρει ερωτήματα για τον κόσμο που ζούμε ή τον κόσμο που θέλουμε αλλά δεν μπορεί να τον αλλάξει από τα θεμέλιά του. Όσον αφορά τις υπαρξιακές αναζητήσεις εικασίες και θεωρήσεις υπάρχουν και πεθαίνουμε πριν καν φτάσουμε σε οποιαδήποτε παρυφή του ζητήματος. Ξέρω ότι ακούγεται λίγο σκοτεινό αυτό, αλλά στον πυρήνα της η ζωή είναι μια βαρβαρότητα, μια μάχη για επιβίωση σε έναν κτηνώδη κόσμο. Το βιβλίο και το θεατρικό έργο περιλαμβάνει όλους αυτούς τους κλυδωνισμούς της ζωής, τις υπαρξιακές συνθήκες, την παιδικότητα μας και δίνονται με χιουμοριστικό τρόπο πολλά από αυτά.

-Πώς είναι να κάνεις θέατρο μέσα στην καραντίνα; Πώς είναι το αίσθημα αυτό με την υπόθεση της ματαίωσης, ότι κάνεις πρόβες, αφιερώνεις δουλειά για ένα έργο που τότε δεν ξέραμε καν αν θα επιτρεπόταν να παιχτεί;

Δ.Ν: Το μεγαλύτερο πρόβλημα προσωπικά δεν ήταν τόσο το ποτέ θα παρουσιαστεί το έργο αλλά το ότι οι ζωές μας μπήκαν σε μια ατέλειωτη διαδικασία αναβολής, αβεβαιότητας, αναστολής τα οποία ήταν εκδήλωση των αποτελεσμάτων μιας ανεπαρκούς αντιμετώπισης της πανδημίας. Στην Γερμανία οι συναυλίες είχαν ξεκινήσει από το καλοκαίρι τηρώντας τα μέτρα ασφαλείας και δεν υπήρξε πρόβλημα. Σε επίπεδο θεώρησης και εκτίμησης της ζωής και του πως σαν άνθρωποι “διαβάζουμε” τον κόσμο τις εξελίξεις του και την ιστορία του έχουμε ξεχάσει ότι πανδημίες και αρρώστιες πάντα υπήρχαν στον πλανήτη και θα υπάρχουν και πάντα θα είμαστε ευάλωτοι σαν είδος. Κάπου στην πορεία χάσαμε το νόημα και νομίσαμε ότι είμαστε άτρωτοι. Πολλά αίτια στην ζωή ενός ανθρώπου και πολλές αρρώστιες κυκλοφορούν από τις οποίες μπορεί να φύγει κανείς. Δεν είναι μόνο ο κορονοϊός. Και ξεχάσαμε και το σημαντικότερο, ότι θα φύγει. Με εμβόλια, χωρίς εμβόλια, με όποιο κόστος, θα φύγει. Δεν ήρθε για να μείνει για πάντα. Αυτό που δυστυχώς θα μείνει για πάντα είναι οι νοοτροπίες που ξεπηδήσανε με αφορμή τον κορονοϊό, όσον αφορά τις κρατικές δομές, την αντιμετώπιση των πολιτών και προσωπικά τον ξεπερασμένο τρόπο σκέψης (σε σύγκριση με τον τρόπο λειτουργίας άλλων σύγχρονων κρατών της Ευρώπης) λειτουργίας των δομών μας.

-Υποτίμηση της μουσικής; Του πολιτισμού; Ο κλάδος του πολιτισμού έμεινε αβοήθητος.

Δ.Ν: Η αξία του πολιτισμού πάντα μας εμπνέει και πάντα μας ικανοποιεί αισθητικά. Επίσης ανακουφίζει ιδιαίτερα αποτελεσματικά την ματαιοδοξία μας. Αυτό που ποτέ δεν εκτιμήσαμε ήταν τους ανθρώπους που δημιουργούν τα έργα τέχνης συνεπώς αυτό που λέμε πολιτισμό. Στην Ελλάδα ειδικά βλέπω μια φετιχοποίηση των έργων και κανένα σεβασμό προς τους ανθρώπους που δημιουργούν, που ασχολούνται με τις Τέχνες. Ξεχνάμε ότι η Τέχνη είναι προϊόν ανθρώπου. Άρα, αυτά τα “προϊόντα” γίνονται από ανθρώπους που ΠΡΕΠΕΙ να αμειφθούν για την εργασία και τον κόπο τους εφόσον απολαμβάνουμε την αισθητική τους αξία και ικανοποιούμαστε πνευματικά. Ήταν αναμενόμενο ο κλάδος του πολιτισμού να μείνει αβοήθητος και αυτό δεν είναι νέο, ήταν πάντοτε αβοήθητος. Στο μυαλό του μέσου Έλληνα η επαγγελματική ενασχόληση με κάποια από τις τέχνες φαντάζει σαν αποκύημα από οργιαστικά φαντασμένο σενάριο. Εκτός αν είναι σκυλάδικο ή κάποιας αντίστοιχης υποκουλτούρας. Όλοι όμως αναζητούν το πρεστίζ και το status που δίνει η ενασχόληση με την τέχνη. Γιατί η τέχνη στην σύγχρονη κοινωνία είναι επένδυση, με ανταπόδοση σε κέρδος (κάποιες φορές) μα κυρίως σε πρεστίζ. Όταν συνολικά δώσουμε ένα πλαίσιο του τι ειδικό βάρος έχει για την χώρα αυτή ο πολιτισμός σαν αξία, σαν παράδοση αιώνων, σαν διαπαιδαγώγηση τότε θα κάνουμε ένα βηματάκι μπροστά. Μέχρι τότε έχουμε μπροστά μας ένα πυκνό σκοτάδι υποκουλτούρας, λούμπεν στοιχείων, οπισθοδρομικών τάσεων και μια παρέλαση θρασύδειλων, αυτοπροσδιοριζόμενων “καλλιτεχνών”.

-Αυτό μπορεί να οφείλεται και στους πολλούς ατομικισμούς που υπάρχουν στο χώρο; Εσύ από την πλευρά σου δίνεις ένα στίγμα ότι το μέλλον έχει να κάνει με τις πολιτιστικές συνεργασίες, με τις συνέργειες και όχι με τις ατομικές δράσεις. Το δικό σου παράδειγμα με συμμετοχή σε διάφορες εκδηλώσεις στα Χανιά και τις θεατρικές συμμετοχές, κάθε άλλο παρά ατομικισμό δηλώνει.

Δ.Ν: Ο ατομικισμός έχει πολλές ερμηνείες και δεν μπορεί να αποδοθεί μόνο με την ψυχοσυναισθηματική αρνητική φόρτιση που κουβαλάει αυτή η ερμηνεία, ούτε με την κοινωνιολογική της όσον αφορά τις τέχνες. Μια σονάτα του Λούντβιχ βαν Μπετόβεν που απαιτεί μονάχα έναν σολίστ πιάνου για την ερμηνεία της δεν είναι ατομικισμός, είναι κοινή λογική. Επίσης, έργα όπως η Ομήρου Ιλιάδα δεν χρειάζονται την αρωγή μιας μουσικής σύνθεσης για να αντιληφθούμε την πολύτιμη σημασία τους. Όλα έχουν να κάνουν με το γενικότερο πλαίσιο συνεργασίας και το κοινό όραμα των συνεργατών. Επίσης ένα καλό ερώτημα είναι, αν το όραμα που έχουμε πολλές φορές αξίζει πραγμάτωσης ή εξυπηρετεί ματαιοδοξίες. Θεωρούσα πάντα ότι η αποθέωση των Τεχνών γίνεται με το σμίξιμο τους, αλλά αυτό δεν είναι αξίωμα είναι ένα ενδεχόμενο. Οι ενώσεις των Τεχνών είναι ένα πολύ ισχυρό μέσον και εκεί υπάρχει ένα μεγάλο ρίσκο για να συντονιστούν οι συνεργάτες, τα κίνητρα και το τι πρέπει να αποδοθεί, τι πρέπει να φτάσει στον ακροατή – θεατή. Είναι σημαντικό να υπάρχει συνεννόηση και κοινό πλάνο. Εγώ προσωπικά δεν ξέρω αν ανήκω στην σφαίρα του ατομικισμού παρόλο που έχοντας σαν συνώνυμο του ψυχισμού μου το πιάνο το οποίο αποτελεί ένα όργανο ορχήστρα και αναπόφευκτα παρέχει στον πιανίστα μια αυτάρκεια στην καλλιτεχνική του έκφραση και έναν καλλιτεχνικό πλουραλισμό χωρίς καμία ανάγκη παρέμβασης λογού ή αλλού μουσικού οργάνου. Η σύνθεση αποτελεί ένα πρίσμα, μια διαφορετική οπτική στο πλαίσιο που αντιλαμβάνομαι την μουσική. Είναι πολύ σημαντικό να βρει κάνεις τον ρολό του και τον λόγο ύπαρξης του (αν υπάρχει) στον κόσμο των Τεχνών γιατί αυτό απελευθερώνει την δημιουργικότητα. Σε μία από τις συνεργασίες μου είχα συνθέσει 25 αυτοτελή πιανιστικά έργα για τους αντίστοιχους πίνακες. Αυτό ήταν ένα τελείως διαφορετικό format από την σύνθεση μουσικής για θέατρο και από άλλα μελλοντικά μου σχέδια.

«Η μουσική είναι πρωτότυπη, οπότε δημιουργεί την περιέργεια στον θεατή για το τι ατμόσφαιρα θα δοθεί. Ένα έργο που πατάει πάνω σε καθιερωμένα στοιχεία, όσον αφορά τους χαρακτήρες, αλλά σε μια καινούρια πλοκή».

-Ένας λόγος ή περισσότεροι που αξίζει κανείς να δει το έργο; Να ακούσει τη μουσική;

Δ.Ν: Είναι η πρώτη φορά που παίζεται αυτή η θεατροποιημένη νουβέλα του Χρήστου Τσαντή, οπότε υπάρχει μια φυσική περιέργεια του φιλοθεάμονος κοινού για το άγνωστο. Το πιο γοητευτικό για μένα είναι οι 4 χαρακτήρες – 4 διαφορετικές όψεις ενός ανθρώπινου πνεύματος, το οποίο πάει τον κόσμο πιο μπροστά. Οι χαρακτήρες αυτοί αποτελούν μικροεκφράσεις και πλευρές μιας καθημερινής ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης. Η «μάχη» που γίνεται και οι αντιπαραθέσεις των τάσεων και των αγκυλώσεων που κουβαλάει ο καθένας από τους ήρωες, φαίνονται μέσα στο έργο. Όμως φαίνεται επίσης, πως συγκλίνουν οι δυνάμεις τους και οι οπτικές τους, για την αναζήτηση αυτή. Έχει γίνει μια πολύ καλή προσπάθεια από την Χριστίνα Βεριβάκη και τους υπόλοιπους συντελεστές.

-Η Χριστίνα έδωσε πραγματικά έναν αέρα φρεσκάδας στο βιβλίο με αυτή της την διασκευή, το ανανέωσε, του έδωσε μια ακόμα προοπτική. Και έρχεσαι εσύ τώρα με τη μουσική σου και του δίνεις ακόμα μία ώθηση.

Δ.Ν: Η μουσική είναι πρωτότυπη, οπότε δημιουργεί την περιέργεια στον θεατή για το τι ατμόσφαιρα θα δοθεί. Ένα έργο που πατάει πάνω σε καθιερωμένα στοιχεία, όσον αφορά τους χαρακτήρες, αλλά σε μια καινούρια πλοκή. Μια μικρογραφία του τι είμαστε ως άνθρωποι, όπου διαμορφωνόμαστε μέσω της παιδείας, της κοινωνικοποίησης και της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Αυτά είναι κάποια από τα εφόδια που λαμβάνουμε σαν προσωπικότητες από τα πρώτα βήματα μας στην κοινωνία. Κατόπιν μπαίνουμε εμείς στο τερέν και διαμορφώνουμε τις καινούριες καταστάσεις. Το έργο αυτό έχει τη σπίθα της περιέργειας, της προσωπικής αναζήτησης και του πως έγινε αυτό το πάντρεμα. Μια μορφή τέχνης που ξεκινάει πριν μπεις στην αίθουσα.

Εγώ αυτό που καταλαβαίνω είναι ότι αν δεν νοιώσει ο μουσικός έρωτα για το κείμενο, δύσκολα μπορεί να γράψει μουσική γι αυτό.

Δ.Ν: Συναισθήματα όπως ο έρωτας, έχουν αυτήν την κρυφή γοητεία και τη διαλεκτική ικανότητα που προϋποθέτει δύο συντελεστές. Είναι ένα δίπολο που παίρνει πολλές μορφές. Η κυριότερη έκφρασή του, είναι το εγώ σου απέναντι στην κοινωνία. Πάντα υπάρχει η συνθήκη του ειδικού απέναντι στο γενικό καθώς και η οποιαδήποτε ένωση τους. Ένας μουσικός εκείνη τη στιγμή έχει να εκφράσει τις δικές του εμπειρίες και διαθέσεις, καλείται να τις υποτάξει κατά μία έννοια στο νόημα του έργου. Και εκεί είναι ο έρωτας. Αυτή η σύνδεση. Δεν είναι μια μάχη μονάχα. Είναι αυτό που θα γεννήσει μετά, το κοινό όραμα. Αυτό γίνεται ετεροχρονισμένα και αυτό είναι το πιο δύσκολο. Όταν έχεις να κάνεις με κάτι που προϋπήρξε και καλείσαι να το επανερμηνεύσεις ως μια ένωση που γίνεται στον ίδιο χωρόχρονό. Είναι μεγάλη υπόθεση. Και ξέρεις όσο παλιώνει το κείμενο και δημιουργείται μια ώσμωση του με τον πολιτισμό σαν κληρονομιά, το να επιτύχεις αυτή την ένωση, είναι πιο δύσκολο. Οφείλεις να ξανασυστηθείς με τα βαθύτερα νοήματά του, και να αφήσεις χώρο να δημιουργήσεις συναισθηματικά εύφορο έδαφος για να αναπτυχθεί το έργο. Αυτός είναι ο ρόλος της μουσικής.

-Η συνεργασία με τον Ηλία Βλαμάκη, πώς ήταν; Πώς σχεδιάσατε τη μουσική επένδυση;

Δ.Ν: Με τον Ηλία συνεργαζόμαστε πρώτη φορά και δίνει το δικό του χρώμα με τη λύρα και την κρητική μουσική τεχνοτροπία. Εστιάζεται στις πλευρές του έργου που έχουν να κάνουν με το Καζαντζακικό κομμάτι, το επικό, της κρητικής λεβεντιάς, αλλά όχι το τουριστικό στερεότυπο. Το υπόλοιπο έργο βασίζεται σε piano solo δίκες μου συνθέσεις. Τα ιδανικά που εξέφρασε η κρητική λογοτεχνία με αποκορύφωμα τον Ν. Καζαντζάκη, τα οποία εντάσσονται στα παγκόσμια ιδανικά. Ο Καζαντζάκης περιέγραψε παγκόσμιες αλήθειες με όχημα την Κρήτη κι εμείς με όχημα τη λύρα προσπαθήσαμε να τονίσουμε αυτά τα νοήματα.

-Πώς θα χαρακτήριζες το έργο αυτό, σε κλίμακα με νότες;

Δ.Ν: «μείζονος αναζήτησης»! Μια θεατρική διασκευή σε «μείζονα αναζήτηση»!

Απομαγνητοφώνηση: Ηρακλής Παπαδάκης