Μέσο διαφοροποίησης ή γεφύρωσης του χάσματος;

Απόσπασμα από το βιβλίο της Ελένης Καβαζίδου «Νοηματική Γλώσσα», Εκδόσεις Ραδάμανθυς

«Το ανθρώπινο σώμα, η ανάγκη για επικοινωνία και το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο εξελίχθηκε η γλώσσα, οι επιδράσεις συγκεκριμένων εγκεφαλικών κέντρων, οι κοινωνικές διεργασίες που εμπλέκονται στην εξέλιξη του λόγου, η κίνηση και η δημιουργική έκφραση μέσα από ένα συνθετικό πρίσμα που με επιστημονική επάρκεια αντιστρατεύεται το σκοταδισμό και την επιχείρηση επιστροφής σε ρατσιστικές θεωρίες ταξινόμησης των ανθρώπων, οι δυνατότητες που προσφέρει η Νοηματική για κωφούς αλλά και για ακούοντες, οι παγίδες που προκύπτουν, οι προτάσεις για την ευρεία αξιοποίησή της στο εκπαιδευτικό πλαίσιο, είναι μερικά μόνο από τα στοιχεία που συνθέτουν την περιεκτική και συνοπτική μελέτη της Ελένης Καβαζίδου.

Το βιβλίο της αποτελεί απαραίτητο εργαλείο για κάθε άνθρωπο που ασχολείται με την Ειδική Αγωγή, με την Ιατρική, τη Λογοθεραπεία. Αποτελεί σύμμαχο στην προσπάθεια των Εργοθεραπευτών, των Ψυχολόγων, των ψυχοδραματιστών, των δραματοθεραπευτών, των χοροθεραπευτών, αλλά και για όσους ασχολούνται με τις παραστατικές τέχνες ή φοιτητές σε πανεπιστημιακά ιδρύματα και σχολές που επικεντρώνονται στα ζητήματα της Ειδικής Αγωγής», Χρήστος Τσαντής, συγγραφέας-σύμβουλος ψυχικής υγείας

Απόσπασμα από το κεφάλαιο «Η Νοηματική Επικοινωνία»

[…] H μακροχρόνια συνέργεια και η συμπόρευση των κωφών προκειμένου να αποκτήσουν και να διευρύνουν τα κοινωνικά τους δικαιώματα, ενίσχυσε τη ζωτικότητα των τοπικών και εθνικών κοινοτήτων, συνέβαλε στην εξέλιξη της νοηματικής επικοινωνίας και προώθησε την πολιτισμική τους διαφοροποίηση. Συνάμα διεκδικήθηκε η συνένταξη, η συνύπαρξη, η συμβίωση και η συμπορεία (όχι απαραίτητα και η σύμπραξη) κωφών με ακούοντες. Οι δυσχέρειες επικοινωνίας ξεπεράστηκαν μέσω της επικουρικής κοινωνικής υπηρεσίας της «Διερμηνείας» από νοηματική σε προφορική γλώσσα και αντίστροφα^[1].

Σήμερα αρκετές εθνικές νοηματικές διάλεκτοι έχουν δομημένο συντακτικό, γραμματική, σημασιολογικά και «φωνολογικά» χαρακτηριστικά, καθώς και λεξιλογικό πλούτο αντίστοιχο του προφορικού. Οι εθνικές νοηματικές διάλεκτοι συχνά παρουσιάζουν διάφορους ιδιωματισμούς ανά ηλικία και γεωγραφική περιοχή.

Κάθε χρόνο πραγματοποιούνται συναντήσεις με ηγετικά στελέχη πολιτικών παρατάξεων ή οργανώσεων με στόχο να αναγνωριστεί η Νοηματική Διάλεκτος ως γλωσσικό σύστημα και να αναβαθμιστεί το βιοτικό επίπεδο των κωφών στην εκπαίδευση, την απασχόληση, την οικογενειακή συμβίωση.[2]

Η Διακήρυξη των Βρυξελλών, το 2010, σχετικά με τις Νοηματικές Γλώσσες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι το πιο πρόσφατο κατόρθωμα της κοινότητας των κωφών στον αγώνα τους για πολιτισμική διαφοροποίηση, για κοινωνική ενσωμάτωση και για βελτίωση της ποιότητας ζωής.[3]

Η σύγχρονη ελληνική Νοηματική Γλώσσα δεν έχει καταφέρει ακόμη να αποκτήσει εκείνα τα συστατικά και δομικά χαρακτηριστικά που θα την αναβαθμίσουν σε γλωσσικό σύστημα, είναι όμως πολύ κοντά στην επίτευξη αυτού του στόχου.[4]

Στην Ελλάδα λειτουργούν τοπικές και εθνικές ενώσεις κωφών για τον αθλητισμό και την ψυχαγωγία. Η Εθνική Ομοσπονδία Κωφών με προγράμματα Διερμηνείας, διοργάνωση συνεδρίων, εκπροσώπηση και διεκδίκηση των αιτημάτων του κωφού πολίτη, ενημέρωση για την Ελληνική, Ευρωπαϊκή και Διεθνή Επικαιρότητα των Κοινοτήτων των Κωφών κι έχοντας πολιτική ισχύ και δύναμη, μεριμνά και προστατεύει την ελληνική κοινότητα των κωφών σε όλες τις κοινωνικές της δραστηριότητες.[5]

 Κοινωνικές Προβληματικές

Οι κοινότητες των κωφών απαρτίζονται από άτομα που δεν είναι απαραίτητα κωφά, συμβιώνουν όμως και υιοθετούν στην καθημερινότητά τους τις παραδόσεις και τον τρόπο ζωής της κοινότητας των κωφών.[6] Μεγάλος αριθμός κωφών που δύναται να αποκαταστήσει την αισθητηριακή του διαταραχή, προτιμά να συνεχίσει το υπόλοιπο της ζωής του διατηρώντας την αισθητηριακή του ανεπάρκεια, ταυτόχρονα όμως και το δικαίωμα να συνεχίσει τη ζωή του ως οργανικό μέλος της κοινότητας κωφών. Τα διλήμματα που αντιμετωπίζουν οι κωφοί μπροστά σε μία τέτοια πρόκληση είναι πολλά…

Σε σχετική έρευνα που έγινε στις ΗΠΑ καταγράφηκαν περιστατικά όπου οι δικαστικές αρχές ήρθαν σε αντιπαράθεση με οικογένειες που διαφωνούσαν σε θέματα χειρουργικής επέμβασης του κοχλία και αντικατάστασής του με ειδικά ιατρικά προπλάσματα (τεχνητό όργανο) προκειμένου να αποκατασταθεί η ζημιά του οργάνου και να επέλθει η υγεία των παθόντων. Η θέση του δικαστηρίου ήταν σε όλες αυτές τις υποθέσεις συγκεκριμένη: Κάθε ενήλικας έχει δικαίωμα να διατηρήσει την όποια κατάσταση υγείας στην οποία βρίσκεται και καθένας έχει το δικαίωμα επιλογής από τη στιγμή που δεν αποτελεί κοινωνική απειλή, κι αυτό πρέπει να γίνεται σεβαστό από τους υπολοίπους.[7]

Οι περισσότεροι κωφοί υποστηρίζουν ότι η κατάσταση της κώφωσης ή της βαρηκοΐας είναι μια διαφορετική βίωση της ανθρώπινης εμπειρίας παρά μία ανεπάρκεια.[8] Πράγματι η κώφωση είναι επικαλυμμένη αισθητηριακή αναπηρία. Αναπηρία που δεν διακρίνεται εύκολα στην ενήλικη ζωή. Η εξιδανίκευση αυτής της κατάστασης από τους κωφούς και τις οικογένειές τους και η άρνηση αποδοχής της αναπηρίας τους δύναται να προκαλέσει προβλήματα κοινωνικής ενσωμάτωσης και να αποβεί σε βάρος της ψυχοσωματικής υγείας των ίδιων και των άλλων, υποστηρίζει ο Becker (1981). Η διακριτική αλλά εμφανής αντίσταση των κωφών σε απόπειρες κοινωνικής σύμπραξης με κανονικό πληθυσμό ή συμπόρευσης με άλλες πληθυσμιακές μειονότητες δεν είναι τυχαία, σίγουρα όμως δεν τους εξυπηρετεί. Ο προσεκτικός χειρισμός, η ανοχή στο διαφορετικό και η ίση μεταχείριση μπορούν να οδηγήσουν σε ικανοποιητικά αποτελέσματα για όλες τις πληθυσμιακές ομάδες.[9]

Εδώ και πολλές δεκαετίες πραγματοποιούνται δύο μεγάλες διεθνείς γιορτές κωφών. Η Διεθνής Εβδομάδα Κωφών, μεταξύ 21-27 Σεπτεμβρίου, και η Παγκόσμια Ημέρα Κωφών που συμπίπτει με την τελευταία Κυριακή του Σεπτεμβρίου και πραγματοποιείται με συνέπεια κάθε χρόνο από το 1958.[10]

Σύνοψη

 Το πολιτισμικό παρελθόν και παρόν των κωφών δίνει σημαντικές πληροφορίες για την κατανόηση του τρόπου ζωής και της κουλτούρας τους. Η ιστορία των κωφών είναι αναπόσπαστο κομμάτι της συνολικής ιστορικής μας πορείας. Καλλιεργώντας ιστορικές ευαισθησίες για την κοινωνία και τον πολιτισμό μας, κατανοούμε καλύτερα το παρελθόν μας και αλλάζουμε εύκολα το μέλλον μας.[11] Η ραγδαία και πρόσφατη εξέλιξη της κοινότητας των κωφών δημιουργεί μία σειρά από ερωτήματα. Ποιες συνθήκες ευνόησαν την κοινότητα των κωφών να αναπτυχθεί τόσο πολύ στον 20^ο αιώνα; Ποια τα θετικά και ποια τα αρνητικά αυτής της ραγδαίας εξέλιξης των κοινοτήτων τους; Η καθιέρωση της Νοηματικής Γλώσσας, ως επίσημης γλώσσας επικοινωνίας μεταξύ των κωφών, διευκόλυνε και ευνόησε την κοινωνική τους ανάπτυξη; Κι αν ναι, πώς προκύπτει κάτι τέτοιο; Γιατί έχει καθιερωθεί η κουλτούρα των κωφών και δεν υφίσταται αντίστοιχη κουλτούρα για κάθε άλλη πληθυσμιακή μειονότητα με αισθητηριακές ή άλλου τύπου διαταραχές; Μελετώντας προσεκτικά την πορεία τους αποκαλύπτονται ορισμένα κλειδιά αλλά και παγίδες για όσους είναι εθισμένοι στη χρήση της Νοηματικής Γλώσσας.

Για παραγγελίες του βιβλίου συμπληρώστε τη φόρμα επικοινωνίας ή καλέστε στο 6983 091058

[1] Στις περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης λειτουργούν προγράμματα Διερμηνείας με στόχο την εξυπηρέτηση του κωφού πληθυσμού: Κάθε Ευρωπαίος κωφός πολίτης δύναται να συνοδεύεται από διερμηνέα νοηματικής γλώσσας (ακούων μεταφραστής Νοηματικής Γλώσσας σε προφορική και αντίστροφα) κάθε φορά που το αιτείται, για να διεκπεραιώσει κοινωνικά καθήκοντα.

[2] Van der Hulst & Mills, 1996, Crasborn, 1999, Emmorey, 2000, Knapp & Corina, 2006, Sandler, 2006, Sutton-Spence, 2006, Capek et al., 2009, Husain et al., 2009.

[3] EUD, Implementation of Sign Language Legislation Conference, Βρυξέλλες 2010.

[4] Efthimiou & Fotinea, 2004, Αντζάκας 2010, ΚΕΝΓ, 2010.

[5] ΕΟΑΚ, 2010, ΟΜΚΕ, 2010.

[6] Wikipedia, 2010, Ladd, 2006.

[7] Gaines, 2003.

[8] Siple, 1994, Bowe, 2002, Wikipedia, 2010.

[9] Mallinson, 1989, Ladd, 2006.

[10] WFD, 2010.

[11] Giddens, 1986, όπως αναφέρεται στον Barton, 2000.