Εισήγηση του Παναγιώτη Καρακώστα (δάσκαλος Ειδικής Αγωγής στο Δημοτικό Σχολείο Τυφλών Θεσσαλονίκης) στην Ημερίδα «Ειδική Αγωγή και κοινωνική ένταξη: Δάσκαλοι, γονείς και μαθητές συζητούν»*
Αναδημοσίευση από την τριμηνιαία περιοδική έκδοση του Α.Π.Θ. «Κοινωνία και Ψυχική Υγεία»**
Ξεκινώντας την εισήγησή μου για το ειδικό δημοτικό σχολείο τυφλών Θεσσαλονίκης και για το πώς το σχολείο μας συνδέεται με την υπόλοιπη κοινωνία, θεώρησα χρήσιμο να αναφέρω σύντομα τις δυνατότητες φοίτησης που προσφέρονται για ένα μαθητή με προβλήματα όρασης στην Ελλάδα στις μέρες μας, όπως αυτές ορίζονται σύμφωνα με τον νόμο 2817/2000 στο άρθρο 1 και στις παραγράφους 11 και 12.
Συγκεκριμένα:
- […] Οι μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες μπορεί να φοιτούν:
α) Στη συνήθη σχολική τάξη με παράλληλη στήριξη από εκπαιδευτικό ειδικής αγωγής…
β) Σε ειδικά οργανωμένα και κατάλληλα στελεχωμένα τμήματα ένταξης που λειτουργούν μέσα στα σχολεία της γενικής και τεχνικής επαγγελματικής εκπαίδευσης…
- […] α) Σε αυτοτελή σχολεία ειδικής αγωγής,
β) Σε σχολεία ή τμήματα που λειτουργούν είτε ως αυτοτελή είτε ως παραρτήματα άλλων σχολείων σε νοσοκομεία, κέντρα αποκατάστασης, ιδρύματα αγωγής ανηλίκων ή ιδρύματα χρονίως πασχόντων ατόμων, εφόσον οι διαβιούντες ή νοσηλευόμενοι σε αυτά είναι παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες,
γ) Στο σπίτι, σε εξαιρετικές περιπτώσεις.
Θα ήθελα να επισημάνω στο σημείο αυτό, πως η περίπτωση β’ της παραγράφου 12 δεν γνωρίζουμε να έχει εφαρμοστεί σε μαθητές με προβλήματα όρασης, ενώ η περίπτωση γ΄ της ίδιας παραγράφου δεν αφορά μαθητές με προβλήματα όρασης.
Μία άλλη περίπτωση φοίτησης μαθητή με προβλήματα όρασης η οποία δεν περιγράφεται στον νόμο 2817, έχουμε όταν η σχολική μονάδα ειδικής αγωγής στην οποία φοιτεί ο μαθητής με προβλήματα όρασης, συστεγάζεται με ένα τυπικό σχολείο και υπάρχει η δυνατότητα τα παιδιά να συνυπάρχουν στον ίδιο χώρο και να αλληλεπιδρούν. Κάτι τέτοιο συμβαίνει στο δημοτικό σχολείο τυφλών Αχαΐας.
Στα παραπάνω αναφέρθηκα, γιατί το σχολικό περιβάλλον και οι υποδομές οι οποίες διαθέτει, αναμφισβήτητα αποτελούν έναν σημαντικό παράγοντα για την επιλογή της σχολικής μονάδας στην οποία θα φοιτήσει τελικά ένα παιδί με πρόβλημα όρασης. Άλλοι παράγοντες σε μια τέτοια επιλογή είναι η επιθυμία των γονέων, καθώς και η ιδιοσυγκρασία του ίδιου του παιδιού.
Το σχολείο μας ανήκει στην α’ περίπτωση της παραγράφου 12, δηλαδή είναι ένα αυτοτελές δημοτικό σχολείο ειδικής αγωγής. Στη συνέχεια θα αναφερθώ, πώς το σχολείο μας, συνδέεται και συνδέει τους μαθητές του με την υπόλοιπη κοινωνία. Για να επιτευχθεί ένας τόσο σημαντικός σκοπός -η σύνδεση σχολείου-κοινωνίας- θα πρέπει το διδακτικό προσωπικό του σχολείου να υιοθετεί και να είναι σε θέση να υλοποιήσει πολιτικές ένταξης σε πολλαπλά επίπεδα. Ένα ενδεικτικό παράδειγμα για το σχολείο μας, αποτελεί η περίπτωση δύο μαθητών της τετάρτης δημοτικού για τους οποίους, ύστερα από επιθυμία των γονέων τους, έγινε ο απαραίτητος σχεδιασμός από το σύλλογο διδασκόντων ώστε να συμμετέχουν σε κάποια μαθήματα ενός τυπικού σχολείου δοκιμαστικά για ένα χρόνο και τα επόμενα δύο χρόνια να ενσωματωθούν σε σχολείο της γειτονιάς τους.
Καθοριστικό ρόλο στην ολόπλευρη εξέλιξη των παιδιών και στην ομαλή ενσωμάτωσή τους στην κοινωνία, έχουν η πολυετής διδακτική εμπειρία των διδασκόντων σε μαθητές με προβλήματα όρασης, καθώς και ο ειδικός εξοπλισμός που υπάρχει στο σχολείο (μηχανές Braille, εποπτικά-απτικά- ακουστικά υλικά, ηλεκτρονικοί υπολογιστές με προγράμματα ανάγνωσης και μεγέθυνσης οθόνης). Όλα αυτά, συντελούν σημαντικά στο να επιτελεστεί με τον καλύτερο τρόπο το διδακτικό μας έργο.
Ειδικά προγράμματα όπως της εργοθεραπείας, Εκπαίδευσης στην Κινητικότητα, Εκπαίδευσης Καθημερινών Δεξιοτήτων, βοηθούν μεθοδικά τους μαθητές του σχολείου μας στην ανάπτυξη δεξιοτήτων κινητικότητας, προσανατολισμού, αυτοεξυπηρέτησης και ανεξάρτητης διαβίωσης. Ο συνδυασμός απόκτησης γνώσης και κριτικής σκέψης, καθώς και των απαραίτητων δεξιοτήτων που πρέπει να έχει ένας μαθητής με πρόβλημα όρασης αλλά και κάθε παιδί, συνιστούν το δίπτυχο που οδηγεί στην ολόπλευρη ανάπτυξη των παιδιών και στην επιτυχημένη ενσωμάτωσή τους στην κοινωνία.
Ένα άλλο στοιχείο που πιστεύω πως λειτουργεί ως πρότυπο για τους μαθητές του σχολείου μας είναι η παρουσία επιτυχημένων δασκάλων με πρόβλημα όρασης, οι οποίοι εργάζονται στο χώρο του σχολείου μας, κάτι που συντελεί ενισχυτικά στα παιδιά στο να τοποθετούν ψηλά τον πήχη και να έχουν αυξημένες προσδοκίες και απαιτήσεις από τη ζωή τους, καθώς και στο να δομήσουν μία υγιή και ισχυρή προσωπικότητα.
Το ετήσιο πρόγραμμα του σχολείου μας, περιλαμβάνει επισκέψεις εκπαιδευτικού, πολιτιστικού και ψυχαγωγικού χαρακτήρα. Έχουμε συνεργασία με διάφορα σχολεία, οργανώνουμε κοινές εορταστικές εκδηλώσεις, δεχόμαστε και πραγματοποιούμε επισκέψεις σε άλλα σχολεία όπως πιστεύω πως κάνει το κάθε σχολείο. 0 στόχος μας είναι η ανάπτυξη μιας αμφίδρομης επικοινωνίας των μαθητών μας με τους μαθητές άλλων σχολείων έτσι ώστε να τους γνωρίσουμε και να μας γνωρίσουν. Να μάθουν για τις ιδιαιτερότητές μας που μας κάνουν ξεχωριστούς, τις δεξιότητες, τις ικανότητες, τις ασχολίες, τις ανησυχίες και τα ενδιαφέροντα που έχουμε.
Οι μαθητές του σχολείου μας, την τελευταία πενταετία, έχουν και τέσσερις σημαντικές επιτυχίες:
- Πρώτο και δεύτερο βραβείο στο διαγωνισμό που διοργάνωσε ο βουλγαρικός Ερυθρός Σταυρός με θέμα την κατασκευή μάσκας.
- Βραβείο για τη συμμετοχή μας σε διαγωνισμό εικαστικών με θέμα το περιβάλλον.
- Βραβείο από το ίδρυμα Μπότση για τη μαθητική εφημερίδα μας με θέμα την ανακύκλωση.
Κάποιοι πριν από αυτή την ομιλία, πιθανόν να είχαν την αντίληψη πως ένα ειδικό δημοτικό σχολείο είναι μία αποκομμένη κλειστή και δυσκίνητη εκπαιδευτική δομή. Πιστεύω μετά από τη σημερινή μου ομιλία να έχετε σχηματίσει μία πιο πλήρη εικόνα. Κλείνοντας, θα ήθελα να τοποθετηθώ και σε επίπεδο πολιτικής της εκπαίδευσης, σχετικά με το πώς θα έπρεπε να είναι το σημερινό σχολείο. Εμείς οι άνθρωποι με αναπηρίες, παλεύουμε για τη δημιουργία μιας κοινωνίας για όλους τους ανθρώπους. Στο ίδιο πλαίσιο εντάσσεται και το σχολείο. Ένα σχολείο για όλους τους μαθητές. Πάντως, και στα δύο, παρ’ όλα τα βήματα που γίνονται τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, φαίνεται πως είμαστε αρκετά μακριά από κάτι τέτοιο. Όσον αφορά το τυπικό σχολείο το οποίο δέχεται ένα μαθητή με πρόβλημα όρασης, η μόνη παροχή που υπάρχει προς τον μαθητή μέχρι στιγμής είναι ένας δάσκαλος ειδικής αγωγής που τις περισσότερες φορές δεν γνωρίζει τη γραφή Braille, ούτε πως θα τη χρησιμοποιήσει για να διδάξει γλώσσα ή μαθηματικά (πραγματοποίηση πράξεων κ.ά.).
*Η ημερίδα έγινε στη Θεσσαλονίκη στις 15/12/2007. (Τμήμα Ψυχολογίας Α.Π.Θ. και 4ο Ειδικό Δημοτικό Σχολείο).
**Τεύχος 7, 2007
Βιβλία που κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις Ραδάμανθυς
ΡΑΔΑΜΑΝΘΥΣ 