Τέχνη ή πολιτική;
Καταλαβαίνω την ερώτησή σας.
Με βλέπεται να κάθομαι εδώ και να κοιτάω πέρα από τον πορθμό που δεν έχει τίποτα το πολεμικό. Πώς λοιπόν να μην ασχολούμαι με τον αγώνα του Ισπανικού λαού ενάντια στους στρατηγούς του;
Σκεφτείτε όμως, γιατί κάθομαι εδώ. Πώς μπορώ να κρατήσω έξω από τα γραπτά μου ό,τι έχει επηρεάσει τη ζωή μου; Γιατί κάθομαι εδώ σαν εξόριστος και εκτός απ’ όλα τ’ άλλα μου έχουν στερήσει τους αναγνώστες μου και τους ακροατές μου, των οποίων τη γλώσσα γράφω κι αυτοί δεν είναι άνθρωποι που τους έδινα μόνο ποιήματα, αλλά και άνθρωποι που τους αξίζει το πιο βαθύ μου ενδιαφέρον.
Μπορώ να γράφω μόνο γι’ αυτούς για τους οποίους ενδιαφέρομαι.
Τα ποιήματα είναι ακριβώς όπως τα γράμματα. Και τώρα οι άνθρωποι αυτοί υποβάλλονται σε απερίγραπτα δεινά.
Πώς θα μπορούσα να μη γράψω για όλα αυτά;
Κι όπου κι αν κοιτάξω, ακόμη κι αν κοιτάξω λίγο πέρα από εκεί που τελειώνει αυτός ο πορθμός, βλέπω ανθρώπους που υποφέρουν από τέτοιες συμφορές.
Αλλά αν καταστραφεί η ανθρωπιά, δεν θα υπάρχει πια τέχνη.
Τέχνη δεν είναι να βάζει κανείς ωραίες λέξεις τη μία δίπλα στην άλλη.
Πώς να συγκινήσει η τέχνη τους ανθρώπους, όταν δεν συγκινείται η ίδια από τη μοίρα τους;
Αν εγώ σκληρύνω απέναντι στα βάσανά τους, τότε πώς θα ξαλαφρώσω τις καρδιές τους με το γράψιμό μου;
Κι όταν δεν προσπαθώ να βρω μια διέξοδο για τα βάσανά τους, τότε πως θα μπορέσουν αυτοί να βρουν το δρόμο για τα γραπτά μου;
Το μικρό έργο για το οποίο μιλάμε*, αναφέρεται στον αγώνα της γυναίκας ενός ψαρά από την Ανδαλουσία ενάντια στους στρατηγούς.
Προσπαθώ να δείξω πόσο δύσκολα αποφασίζει να κάνει αυτόν τον αγώνα κι ότι πιάνει το όπλο μόνο στην έσχατη ανάγκη.
Είναι μια έκκληση στους καταπιεσμένους να ξεσηκωθούν ενάντια στους καταπιεστές τους στο όνομα της ανθρωπιάς.
Γιατί στους καιρούς αυτούς η ανθρωπιά πρέπει να γίνει αγωνιστική για να μην εξοντωθεί.
Το έργο αυτό είναι ένα ακόμη γράμμα στη γυναίκα του ψαρά, για να τη διαβεβαιώσω ότι όσοι μιλούν τη γερμανική γλώσσα δεν είναι όλοι με το μέρος των στρατηγών και δεν στέλνουν στης χώρα της βόμβες και άρματα μάχης.
Αυτό το γράμμα το γράφω στο όνομα πολλών Γερμανών, μέσα κι έξω από τα γερμανικά σύνορα, των περισσότερων Γερμανών. Για αυτό είμαι σίγουρος.
Φλεβάρης 1938
*Το έργο στο οποίο αναφέρεται ο Μπρεχτ είναι το μονόπρακτο «Τα όπλα της Κυρά-Καρράρ». Στις παρατηρήσεις του για το έργο ο ίδιος ο Μπρεχτ γράφει: «Το μονόπρακτο αυτό γράφτηκε για κάποιον γερμανικό θίασο στο Παρίσι, τη χρονιά του ισπανικού εμφυλίου πολέμου. Γραμμένο κατά το πρότυπο της αριστοτελικής δραματουργικής τέχνης. Οι αδυναμίες αυτής της τεχνικής μπορούν κάλλιστα να καλυφθούν, αν συμπληρωθεί το κομμάτι με κανένα φιλμ ντοκιμαντέρ της εποχής εκείνης, στην Ισπανία, ή με μια διάλεξη με διαφάνειες».
Το μονόπρακτο ανέβηκε τελικά στο Παρίσι και παίχτηκε από εξόριστους Γερμανούς ηθοποιούς. Η παράσταση σημείωσε μεγάλη επιτυχία. Στον βασικό ρόλο της κυρίας Καρράρ ήταν η Έλενα Βάιγκελ.
Για την αντιγραφή Χρήστος Τσαντής
ΡΑΔΑΜΑΝΘΥΣ 