Η θάλασσα είναι σαν τον έρωτα:
μπαίνεις και δεν ξέρεις αν θα βγεις.
Πόσοι δεν έφαγαν τα νιάτα τους –
μοιραίες βουτιές, θανατερές καταδύσεις,
γράμπες, πηγάδια, βράχια αθέατα,
ρουφήχτρες, καρχαρίες, μέδουσες.
Η θάλασσα είναι σαν τον έρωτα:
χίλιοι τη χαίρονται – ένας την πληρώνει.
Ο Σπουδαίος μας ποιητής Ντίνος Χριστιανόπουλος, που χάθηκε πρόσφατα, μας δίνει με χαρακτηριστικό τρόπο την σφραγίδα του για την ποιήτρια που έχουμε την τιμή να παρουσιάσουμε σήμερα.
Η θάλασσα κι ο Έρωτας. Τα δυο στοιχεία που ενώθηκαν, αυτοί οι δύο μικροί θεοί, που μπήκαν βαθιά στην ψυχή της Ζαφειρίας Μαμάτση και μετέτρεψαν τον οίστρο της, το ταλέντο της σε κάτι πολύ ανώτερο: Την μετέτρεψαν σε ανάγκη. Εξάλλου αυτή είναι η Ποίηση. Είναι η άλλη μας γλώσσα. Είναι η γλώσσα της ανάγκης, είναι ο τρόπος να πλησιάσουμε το πάθος μας, τον πόνο μας, να εκφράσουμε αυτό που ανεπαίσθητα μας οδηγεί. Για μένα η ποίηση δεν είναι σκοπός, είναι πάθος, λέει ο Έντγκαρ Άλλαν Πόε κι αυτό το πάθος ήταν ο οδηγός της Ζαφειρίας να εκφράσει αυτά που κρύβονταν μέσα στην ψυχούλα της.
Την γνώριζε τη θάλασσα η Ζαφειρία. Από μικρό παιδί. Αυτή είναι η εικόνα της Ζαφειρίας που γνώριζα ελάχιστα αν και ζούσαμε στο ίδιο χωριό: Τα κυματιστά μαλλιά της που τα κυμάτιζε ο αέρας πάνω σε μια μεγάλου κυβισμού μηχανή, τη μηχανή που οδηγούσε ο Βασίλης, αυτός, ο Βασίλης, ο σύντροφος της, αυτός ο Βασίλης που έγινε ο φάρος της ζωής της και ο οδηγός της!
Όταν ήρθαμε σε επαφή και γνώρισα τα ποιήματα της δεν μου έκανε καμιά εντύπωση ότι το κυρίαρχο στοιχείο τους ήταν η θάλασσα και τα κύματα της. Η Ζαφειρία σαγηνεύεται από τη γοητεία της και μεθά με τους ήχους που την καλούν. Συνδυάζει την θάλασσα με τ’ άστρα, τα δυο στοιχεία που συντροφεύουν τους ναυτικούς. Και ονομάζει τη συλλογή της Ανδρομέδα.
Θαλασσινή οντότητα η Ανδρομέδα, βγαλμένη μέσα από την μυθολογία μας, ένα άστρο μέσα στους αστερισμούς, να καθοδηγεί από τον ουρανό τους ναυτικούς. Ανδρομέδα είναι κι ο τίτλος της ποιητικής συλλογής, κορίτσι της θάλασσας είναι και η ποιήτρια μας. Σαλπάρει στα 19 της δίπλα στον Βασίλη, το λιμάνι της όπως αναφέρει στην αφιέρωση του βιβλίου της, και σφραγίζει την ζωή της μ’ αυτό.
Από μικρή καθισμένη σ’ ένα πέτρινο παγκάκι ατένιζε τα καράβια να περνούν, η ποιήτρια σ’ ένα ποίημα της λέει:
Οι θάλασσες κυμάτιζαν στα άγνωστα τα μέρη και τ’ άρωμα του άπλωνε του ταξιδιού τ’ αγέρι / Έβαλε πλώρη η καρδιά και να ‘την αρμενίζει, με τ’ ανοιχτά της τα πανιά τον άνεμο αγγίζει.
Βλέποντας τα καράβια ευχόταν να την πάρουν μαζί της· κι η ευχή της αυτή δεν άργησε να πραγματοποιηθεί. Στα 20 της χρόνια, όταν ταξίδευε η πλώρη κράταγε πορεία στη γραμμή του ορίζοντα κι η πρύμνη θυμόταν εκείνο το πέτρινο παγκάκι στην ακρογιαλιά.
Η ίδια περιγράφει θαυμάσια στο ποίημα της ΝΑΥΤΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ:
Ποιος χάρτης ξετυλίχτηκε στη λησμονιά της πρύμης,
αφήνοντας τον άνεμο στη μοναξιά της μνήμης.
Σε ταραγμένη θάλασσα ανάσες ταξιδεύουν,
της αγκαλιάς τ΄ απάγκιο αιώνια γυρεύουν.
Οι δυσκολίες της ναυτικής ζωής άπειρες. Το γαλάζιο που προβάλλει ατέλειωτο, η μονότονη εικόνα της απέραντης θάλασσας που μπορεί να διαρκεί για μήνες κι η προσμονή της στεριάς, του λιμανιού, της Ιθάκης. Ο φόβος μιας γυναίκας, μιας ερωτευμένης γυναίκας που αντανακλά τις ανησυχίες της κάνοντας τις εικόνα με την μορφή των Σειρήνων που προσπαθούν να αποπροσανατολίσουν τον ταξιδιώτη απ’ το δρόμο της αφοσίωσης και της πίστης. Ανάγλυφη η εικόνα στο ποίημα της ΣΕΙΡΗΝΕΣ:
Το μαγικό τραγούδι τους απλώνει γοητεία
και καρτερούν στην άβυσσο της ξενιτιάς τα πλοία.
Στεριά ζητάς, μα δεν μπορεί στεριά να σε κρατήσει,
από παιδί τη θάλασσα την είχες αγαπήσει.
Έφευγες πάντα βιαστικά, σε τράβαγε το κύμα,
Σειρήνες που προσέλκυαν ακόμα ένα θύμα.
Σαν Οδυσσέας χάθηκες στου ταξιδιού την πλάνη,
μες στο βαθύ το υ λήθαργο κοιμάται το λιμάνι.
Λες των δικών σου τη φωνή πως έχεις πια ξεχάσει
κι ένα τεράστιο κενό πως σ’ έχει πλησιάσει.
Ατέλειωτος ο χρόνος στη θάλασσα. Χρόνος πολύτιμος για ενδοσκόπηση και περισυλλογή, χρόνος αναστοχασμού αυτών που συνέβησαν στην ζωή. Ο χρόνος που για τον καθένα μας λειτουργεί διαφορετικά. Λειτουργεί απλά, αργά, γρήγορα, βασανιστικά, με άγχος, λειτουργεί προς τα μπρος και προς τα πίσω. Όταν ο χρόνος έχει το κουράγιο να λειτουργεί προς τα πίσω, να ξανακοιτά τον εαυτό του στον καθρέφτη του χτες, ν’ αναμετριέται με το παρόν του και να μένει ικανοποιημένος. Μόνο τότε είναι κερδισμένος ξανά χρόνος.
Χρόνος που δεν ξοδεύτηκε αλλά αξιοποιήθηκε κι έγινε ενδοσκόπηση και αυτογνωσία. Χρόνος που γίνεται καθρέφτης και απέναντι σου έχεις ως συνομιλητή τον εαυτό σου, στιγμές που μεγεθύνονται μέσα από την συνομιλία του άλλου Εγώ, φθάνεις στην αυτογνωσία συντροφιά με τα κύματα, με τους ήχους των γλάρων ή της «βουβής» μηχανής που αδιάκοπα μουγκρίζει υπενθυμίζοντας σε πως το ταξίδι διαρκεί. Διαρκεί κάτω από όλες τις συνθήκες. Με μπουνάτσα ή καταιγίδα, με γαλήνη ή τρικυμία…
Μιας τρικυμίας η πνοή την αφορμή θα δώσει,
να ταξιδέψει η καρδιά, αλήθειες ν’ ανταμώσει.
Θάλασσα που ανοίγεται, τη λησμονιά φοβίζει,
σ’ ενός ανέμου τέχνασμα τη μοίρα της ορίζει.
Η θάλασσα. Η θάλασσα που μας ενώνει. Αλλά και η θάλασσα που μας χωρίζει. Και ο στόχος του ναυτικού πάντοτε ένας. Να επιστρέψει. Να γυρίσει. Να κλειστεί σε μια αγκαλιά, να οσμιστεί τη μυρωδιά του φρέσκου ψωμιού, να γευτεί τη θαλπωρή όλων αυτών που του έλειψαν στο ατέλειωτο ταξίδι με φόντο το άπειρο. Ως τότε… Ως τότε μένει η νοσταλγία, η σιωπή, οι σκέψεις, ο φόβος. Η νοσταλγία. Η επιστροφή. Η επιστροφή στην πατρίδα με αίσιο τέλος. Αυτή την επιστροφή περιγράφει πολύ εύστοχα η Ζαφειρία στο ποίημα της ΝΟΣΤΟΣ:
Της ξενιτιάς τ’ απέραντο ανοίγεται μπροστά του,
μα ένα βλέμμα στέκεται στ’ αγνάντεμα της άρκτου.
Από νωρίς ανάψανε της νύχτας τα φανάρια,
μα πάλι έμειναν σβηστά τ’ απάνεμα τα χνάρια.
Την πλώρη κύματα χτυπούν, μ’ αλμύρα τη χαϊδεύει
κι η σκέψη μέσα στ’ όνειρο κι απόψε ταξιδεύει.
Στροφή πάνω στον άνεμο, στου φεγγαριού τη χάση,
την προσμονή του γυρισμού ο νόστος μην ξεχάσει.
Στεριά μικρή και άτρωτη, κάπου μακριά προσμένει,
κι η θάλασσα στο πλάι της, σαν πληγή βαθαίνει.
Τη ρότα της επιστροφής κρατάει το τιμόνι
κι η τρικυμία χάνεται, σε λίγο ξημερώνει.
Πιστεύω πως δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος να αυτοσυστηθεί κάποιος παρά μόνο μέσα από τα γραπτά του. Αν θέλουμε να γνωρίσουμε την Ζαφειρία πρέπει να διαβάσουμε τα ποιήματά της, φορτωμένα με πλούσια συναισθήματα, ανάκατα από αλμύρα, δάκρυ, χαρά μοναξιά, φόβους αλλά και ερωτική αισιοδοξία, ανησυχίες αλλά και νοσταλγία, μια διαρκής χαρμολύπη.
Η ποίηση της Ζαφειρίας έχει μουσικότητα. Σχεδόν κάθε ποίημα της θέλεις να το τραγουδήσεις. ΚΙ αυτό γιατί ακολουθεί την παλιά συνταγή της ποίησης, χρησιμοποιεί τη ρίμα και με την ομοιοκαταληξία αποβάλλει το περιττό, συγκρατεί την ουσία των λέξεων, κάνει τον πόνο και τον έρωτα, την φυγή και την μοναξιά, τραγούδι. Η Ζαφειρία παίζοντας τον ρόλο ενός θηλυκού Καββαδία, έρχεται να κουρδίσει περισσότερο το θυμικό μας παρά να αναδείξει τις λεπτομέρειες ενός ναυτικού ταξιδιού. Η ποίηση όμως είναι μία. Είτε ελεύθερη είτε στοιχισμένη σε ομοιοκαταληξία εκφράζει τους μύχιους πόθους του ποιητή.
Τις στιγμές της άγιας ιδιωτικής περιπέτειας μας, αγγίζουμε με έναν άλλο τρόπο τον Θεό. Αυτό που δεν μπορούμε να κάνουμε εμείς, αυτό που θα θέλαμε να κάνει ο Θεός, το ακουμπάμε στην ποίηση. Αυτή είναι η ποίηση. Αυτή η διαρκής αγωνία να ξορκίζουμε την πραγματικότητα με την ελπίδα της επιθυμίας μας. Αυτή η διέξοδος από την αγωνία και ταυτόχρονα η πηγή της.
Λέει ο Σεφέρης: Πιο δύσκολο να συμπληρώσεις ένα στίχο παρά να σηκώσεις ένα βράχο… Πράγματι… Είναι ζόρικη διαδικασία η ποίηση. Δεν αφορά ευτυχισμένους, δεν αφορά αυτούς που αφήνουν την ζωή τους να κυλά αδιάφορα. Είναι δύσκολη η ποίηση και απαιτεί ασκητισμό και θάρρος απέναντι στον εαυτό σου. Η Ζαφειρία τόλμησε. Τόλμησε χωρίς καν να σκεφτεί πως αυτό που κάνει είναι τόλμη. Την οδήγησε η αδήριτη της ανάγκη να εκθέσει τον εαυτό της και τον έρωτα της, η φυγή και η επιστροφή σε μια ζωή που απλώς περιμένει…
Τα πράγματα που αγαπάμε μας λένε ποιοι είμαστε. Αρκούσε ένα βλέμμα έξω από το φινιστρίνι κι η έμπνευση ερχόταν ξαφνικά, όπως εξομολογείται η ίδια η Ζαφειρία, οι ανοιχτές θάλασσες γίνονταν λέξεις, συναισθήματα και ευαισθησία, λέξεις απλές, λέξεις που μας βοηθάνε να κατανοήσουμε πλήρως τις εικόνες που δημιούργησε για μας η ποιήτρια. Πλούσια η ποιήτρια. Πλούσια σε λέξεις και συναισθήματα, πλούσια αφού είναι γεμάτη από αυτό που η ζωή της χάρισε ή η ίδια επέλεξε να της χαρίσει.
Καλό μπάρκο Ζαφειρία στο χώρο της Ποίησης. Σου πάει η Ποίηση Ζαφειρία, να συνεχίσεις να ματώνεις με τον τρόπο σου τις σελίδες. Όλοι οι κάβοι λύνονται κι εσύ κρατάς τιμόνι…
στ’ απέραντο της θάλασσας στ’ ορίζοντα την πλάνη,
μια προσμονή ο γυρισμός σε σπιτικό λιμάνι.
Νομίζω όμως πως το σύνθημα αυτής της συνέχειας το δίνεις εσύ η ίδια μέσα από τους στίχους σου:
Τόσα ταξίδια μέτρησε στης ξενιτιάς το χρώμα,
μα ένα κύμα έμεινε αδάμαστο ακόμα.
Αυτό το κύμα το αδάμαστο είναι η ψυχή σου, είναι ο δρόμος που ανοίγεις για το καινούριο, είναι η πρόκληση που βρίσκεται μπροστά σου για νέες δημιουργίες. Και είμαι βέβαιη πως αυτήν την πρόκληση δεν θα την αφήσεις αναπάντητη.
Σε όλους εσάς, συνιστώ να διαβάσετε το βιβλίο να ταξιδέψετε στο γαλάζιο, να αναπολήσετε έρωτες, να νιώσετε της ποίησης το αστεράκι, να λυτρωθείτε μέσα από τα συναισθήματα που είναι πανανθρώπινα και μας αφορούν όλους.
Καλοτάξιδο το πρωτόλειο πόνημα σου Ζαφειρία, περιμένουμε να δούμε σύντομα κι άλλη δουλειά σου είτε με ρίμα είτε με ελεύθερο στίχο, όπως εσύ θα νιώθεις ότι εκφράζεσαι καλύτερα.
Χάρηκα που παρουσίασα έναν τεχνίτη των λέξεων, έναν άνθρωπο αυθόρμητο και αληθινό, μια ζεστή και εγκάρδια φίλη. Ο τελευταίος στίχος δείχνει το μεγαλείο της ψυχής της, την αποδοχή της έννοιας ζωή, και το αγκυροβόλι της που είναι για όλους μας το ίδιο…
Πάνω σε χάρτη η ζωή, πορεία χαραγμένη, κι η αγκαλιά σαν το σκαρί τ’ απέραντο προσμένει.
Δείτε ΕΔΩ για παραγγελίες του βιβλίου
ή καλέστε στο 6983 091058
ΡΑΔΑΜΑΝΘΥΣ 