Οι μέρες που περιγράφει ο Σαραμάγκου στο «Περί Τυφλότητας» έπαψαν πλέον να αποτελούν σενάριο για ταινία. Οι λέξεις ξέφυγαν από τις σελίδες του βιβλίου και γέμισαν τους τοίχους των σπιτιών, τις αυλές και τους έρημους δρόμους. Η ασθένεια της τυφλότητας στο έργο του Σαραμάγκου εμφανίστηκε, σχεδόν, από το πουθενά. Ο κορονοϊός όμως, δεν εμφανίστηκε με τον ίδιο τρόπο. Υπάρχει, μάλιστα, καταγεγραμμένη έκθεση του ΟΗΕ, από το φθινόπωρο του 2019, που προειδοποιούσε.
Η στήριξη και η ενίσχυση των δημόσιων υποδομών υγείας αντιμετωπίστηκε διαχρονικά ως μια επιλογή που έχει «κόστος» για την οικονομία. Ακόμη και στην Κίνα – που κατάφερε μέσα σε χρόνο ρεκόρ να φτιάξει νέα μεγάλα νοσοκομεία – το δημόσιο σύστημα υγείας έχει αποσαθρωθεί, με συνέπεια να μη μπορεί να ανταποκριθεί σε καταστάσεις κρίσης.
Οι επιστήμονες θα προσδιορίσουν στην πορεία επακριβώς την αλληλουχία των γεγονότων που οδήγησαν στην εμφάνισή του ιού, αν και η διαδρομή δεν είναι άγνωστη. Από τη γρίπη των πτηνών και των χοίρων, στη νόσο των τρελών αγελάδων, από το Aids, στο Η1Ν1, στο SARS και τώρα COVID-19. Και δεν ξέρουμε ακόμη τι άλλο θα ακολουθήσει.
Δύσκολο να πειστεί κανείς ότι όλες αυτές οι ασθένειες είναι τυχαίες καταστάσεις.
Δεν σχετίζονται με το διατροφικό μοντέλο που έχει διαφημιστεί και επιβληθεί;
Δεν σχετίζονται με την υποβάθμιση των υπηρεσιών υγείας παγκόσμια;
Δεν σχετίζονται με τη βιομηχανία του φαρμάκου;
Δεν σχετίζονται με τις βιομηχανίες του πολέμου;
Δεν σχετίζονται με το πρότυπο ζωής, που στο βωμό του πρόσκαιρου κέρδους θυσιάζει την ίδια τη ζωή;
Δεν σχετίζονται με την υιοθέτηση ενός τρόπου ζωής που δεν δίνει δεκάρα για το συλλογικό-κοινωνικό συμφέρον, παρά προτάσσει τη στενά ατομική επιδίωξη για καλοπέραση, με κάθε τρόπο, με κάθε μέσο, χωρίς κανένα σεβασμό στο περιβάλλον, στη φύση, στον ίδιο τον άνθρωπο;
«Για ασφάλεια κυκλωθήκαμε με τείχη – και γίνανε τα τείχη φυλακή μας», έγραφε ο Κώστας Ουράνης. Κι αυτό κόσμος, ο γεμάτος τείχη, θέλει να εξασφαλίσει την «καλοπέρασή του» φτιάχνοντας στρατόπεδα συγκέντρωσης για να προφυλαχθεί από τις γενιές των ξεκληρισμένων – φιγούρες οι οποίες βγήκαν μέσα από άλλο βιβλίο, από το «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται», του Νίκου Καζαντζάκη.
Και τώρα; Η καλοπέραση έγινε κρίση και οι πτήσεις διακόπηκαν, κι όσες υπάρχουν δεν αποτελούν πλέον επιλογή, αλλά μεγάλο ρίσκο με τον ιό να πλανάται στον αέρα. Φανταστείτε πως ακόμη κι έτσι όμως, εμείς εδώ μπορούμε να βγούμε στον ήλιο. Δεν σφυρίζουν οι βόμβες πάνω από τα κεφάλια μας. Τα δίκτυα της ύδρευσης και του ηλεκτρικού λειτουργούν ακόμα. Τα σούπερ μάρκετ διαθέτουν τρόφιμα και προμήθειες. Τα φαρμακεία λειτουργούν. Τι συμβαίνει άραγε, εκεί που όλα αυτά καταρρέουν;
Τι συμβαίνει όταν ο άνθρωπος δεν έχει πλέον ενσυναίθηση; Όταν δεν γνωρίζει καν τι σημαίνει αυτή η λέξη;
Κι αφού περάσει και τούτη η κρίση – ας ελπίσουμε ότι αυτό θα γίνει σύντομα και με τις λιγότερες απώλειες – τι θα μείνει τελικά; Θα υπάρξει συνειδητοποίηση και απαίτηση για αλλαγή πορείας, ατομικά και συλλογικά; Θα φωνάξει κανείς: «Παρ΄το αλλιώς, άνθρωπε»;
Κάθε κρίση μπορεί να μετατραπεί σε ευκαιρία. Σε ευκαιρία για ατομικό και συλλογικό αναστοχασμό, έτσι που να ενισχύσει τις όποιες δυνατότητες υπάρχουν για αλλαγή πορείας, πιο κοντά στον εαυτό μας, πιο κοντά στη φύση μας, στην κατανόηση ότι «είμαστε όλοι κομμάτια του ίδιου δέντρου».
Χρήστος Τσαντής & Μαρία Κατσικανδαράκη
ΡΑΔΑΜΑΝΘΥΣ 