Η ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΜΑΡΙΑ ΚΑΛΟΥΔΑΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΙ ΤΗΝ ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΤΟΥ ΘΕΟΧΑΡΗ ΦΡΑΓΚΙΟΥΔΑΚΗ «ΣΑΝ ΜΑΝΤΙΝΑΔΑ»
Ό,τι και να χει ο κρητικός με λόγια δεν το λέει,
με μαντινάδες χαίρεται, με μαντινάδες κλαίει..
Όταν κάποιος ακούει «Κρήτη» εκτός από τα γραφικά μέρη, τα νόστιμα φαγητά, τους φιλόξενους ανθρώπους και τις ομορφότερες παραλίες του κόσμου. του έρχεται στο νου και η «μαντινάδα «, ποίημα δύο στίχων, δεκαπεντασύλλαβης ομοιοκαταληξίας, με ιδιάζουσα έκφραση που αντανακλά το συναίσθημα, τη σκέψη και τον εσωτερικό κόσμο του Κρητικού λαού.
Το όνομα μαντινάδα έχει πολλές εκδοχές για το πώς προήλθε. Ετυμολογικά προέρχεται από το «μαντεύω-μαντεύομαι» από όπου και «μάντης μαντείο», επειδή το ποίημα-μαντινάδα, όπως λέει και η ιστορία του, περιέχει χρησμό ή άλλως προμήνυμα, έκφραση, απόκρισης προαίσθημα ή συναίσθημα. Αυτό το είδος της έμμετρης λαϊκής έκφρασης στις Κυκλάδες και ιδιαίτερα στην Απείρανθο της Νάξου λέγεται «κοτσακι» ενώ αντίστοιχα ονόματα αυτού του είδους είναι επίσης τα λιανοτράγουδα, οι ρίμες, τα στιχάκια ή αντίστοιχα άλλων περιοχών της Ελλάδας.
Κατ’ άλλους η λέξη προήλθε από το βενετσιάνικο mantinada ή mattinata πού είναι το πρωινό ερωτικό τραγούδι. Όμως αυτό το είδος υπήρχε και προ της Ενετοκρατίας όπως αποδεικνύεται σε βυζαντινό χειρόγραφο του 15ου αιώνα όπου περιέχονται τα καταλόγια-βυζαντινά λαϊκά νυχτερινά τραγούδια τα οποία είναι και μαντινάδες όπως για παράδειγμα το ακόλουθο βυζαντινό:
Όλοι δοξεύουν μ΄ άρματα, όλοι με τα δοξάρια
κι εσύ εκ το παραθύρι σου δοξεύεις με τα μάτια. (!)
Αλλά και στην Ελληνική αρχαιότητα παρατηρούνται τέτοια άσματα του αρχαίου «κωμού» που κατά ομάδες, μετά από γλέντι-ευωχία, περιέρχονταν στους δρόμους και τραγουδούσαν τα αισθήματά τους κάτω από τα παράθυρα των εκλεκτών τους, συνεπώς ως είδος λαϊκού τραγουδιού φέρεται να είναι αρχαίο ελληνικό.
Μετά την κατάληψη της Κρήτης από τους Τούρκους, παρόλη την καταστροφική λεηλασία των πάντων, ο κρητικός λογοτεχνικός πολιτισμός κατάφερε να επιζήσει και αυτό γιατί από την πένα των επωνύμων πέρασε στο στόμα των ανωνύμων.
Ο κρητικός λαός έζησε και τραγούδησε για την τραγωδία και τον πόνο του και τα τραγούδια αυτά τα έκανε μαντινάδες… Πόσοι δεν ήταν οι ανώνυμοι μαντιναδόροι, άνθρωποι αγράμματοι, βοσκοί, ψαράδες, ζευγάδες, χτίστες που ήξεραν απέξω τον Ερωτόκριτο του Βιτσέντζου Κορνάρου, αυτό το αριστούργημα των 10 χιλιάδων στίχων, που τραγουδώντας τον το μάθαιναν από γενιά σε γενιά και πάνω σε αυτό έφτιαχναν και δικά τους δίστιχα.
Στην Ελλάδα δεν έλειψαν πότε οι ραψωδοί, οι ποιητές του λαού που τραγουδούσαν κάθε είδους χαρά, λύπη , αγώνα σε μία γλώσσα που θεωρούνταν η ομορφότερη στην Ευρώπη. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στην Κρήτη που μαντινάδες τραγουδιούνται παντού, είτε σε γάμους, βαφτίσια είτε σε παρέες και τραπέζια και οποιαδήποτε ώρα της μέρας ή της νύχτας.
Η μαντινάδα είναι ένα κέντημα αισθητικής, ένας ζωντανός οργανισμός που εκφράζει πληθώρα και διαφορετικότητα συναισθημάτων όπως αγάπη, πόνο, παράπονο, χαρά , φιλοσοφία, ευχή και ότι άλλο μπορεί να νιώθει ο άνθρωπος. Ένα κομμάτι της Κρήτης μέσα από το οποίο καθρεφτίζεται η λαϊκή κρητική ψυχή.
Έχουν ειπωθεί και συνεχίζουν να λέγονται χιλιάδες μαντινάδες για κάθε εκδήλωση της ανθρώπινης ζωής. Οι περισσότερες αφορούν την αγάπη και τον έρωτα αλλά δεν λείπουν οι σατιρικές, της ξενιτιάς, διδακτικές, του αρραβώνα και του γάμου για θέματα της καθημερινότητας και φυσικά για τον θάνατο και την απώλεια αγαπημένων προσώπων .
Συναισθήματα, βιώματα… ακούσματα, σκέψεις που αχνοφαίνονται και στη στιχουργική του Θεοχάρη Φραγκιουδακη είναι και τα παρακάτω ποιήματα:
Έλα
Έλα να φύγουμε μαζί, ας κλέψουμε δυο ώρες,
ξέγνοιαστα να περάσουμε στου έρωτα τις χώρες.
*
Έλα να ταξιδέψουμε μια ώρα όλη κι όλη,
δυο αγκαλιές να γίνουν μια, σ’ Αγάπης περιβόλι.
*
Έλα να δραπετεύσουμε για λίγο απ’ τις συμβάσεις,
σε κόσμους δίχως σύνορα να με αναβιβάσεις.
*
Έλα να κολυμπήσουμε σε κάποιο ακρογιάλι,
να βαφτιστούμε, να ’χουμε, πλέον, ταυτότητα άλλη.
*
Έλα να γευματίσουμε λιτά στο σπιτικό μας,
από ένα και μοναδικό πιάτο και για τους δυο μας!
*
Αγάπη II
Μην την φοβάσαι τη φωτιά, στο σώμα μου έλα, μείνε.
Αν είναι να καεί κανείς, από Αγάπη ας είναι!
*
Ένα μονάχα πρόβλημα μού ’χεις δημιουργήσει˙
αν είν’ η Αγάπη πρόβλημα, μ’ έχεις προβληματίσει…
*
Κουράγιο κι υποστήριξη μού δίνεις και σου δίνω˙
τέτοιαν Αγάπη εξαίσια εγώ δεν την αφήνω.
*
Καλό νερό η Αγάπη μας, που ρέει τόσο ωραία
σε κοίτη που διανοίξαμε εγώ κι εσύ παρέα…
*
Δεν με κουράζει η Αγάπη σου, ούτε μ’ αποκοιμίζει.
Το σώμα σου τα μέλη μου γαλήνη πλημμυρίζει.
*
Είναι τιμή θεσπέσια που μ’ αγαπάς εμένα.
Σπάνια σμίγουνε θνητοί μ’ αγγέλους σαν κι εσένα.
Αν και μαντινάδες έχουν αναπτυχθεί και σε άλλα νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου πελάγους ακόμα και στην Κύπρο αυτό που διαφοροποιεί την Κρήτη είναι ότι η παραγωγή μαντινάδων συνεχίζεται αμείωτη ειδικά στα χωριά της Κρήτης όπου η παράδοση συνδυάζεται και παντρεύεται με τις τεχνολογικές εξελίξεις. Αυτές οι μαντινάδες λέγονται σε γλέντια με τη συνοδεία της λύρας ή χωρίς όργανα σε παρέες στο καφενείο σε καθημερινές συζητήσεις. Οι περισσότερες σπάνια γράφονται σε κάποιο τετράδιο και ακόμα λιγότερες τυπώνονται σε κάποιο βιβλίο..
Ο τίτλος της ποιητικής συλλογής του Θεοχάρη Φραγκιουδάκη που παρουσιάζουμε σήμερα «Σαν μαντινάδα» ξεκλειδώνει το περιεχόμενο της συλλογής καθώς υποδεικνύει τις βασικές κατευθυντήριες γραμμές του έργου. Στη συγκεκριμένη περίπτωση ο τίτλος δεν αφήνει πολλά περιθώρια αμφιβολίας… Σαν μαντινάδα λοιπόν, γιατί η στιχουργική του Θεοχάρη δεν είναι ακριβώς δείγμα γνήσιας Κρητικής μαντινάδας, όπως ο ίδιος επισημαίνει, αλλά ακροβατεί μεταξύ της παραδοσιακής ποίησης και της ιδιάζουσας έκφρασης της μαντινάδας. Πληρεί βέβαια στο έπακρο τα βασικά κριτήρια τα οποία διέπουν μία καλή μαντινάδα, ήθος, λιτά και πυκνά νοήματα, αυτοτέλεια, όμως υπάρχουν σκόρπιες και οι λόγιες εκφράσεις, οι ιστορικές του γνώσεις, οι φιλολογικές του επιρροές.
Έμπνευση
Ζωγράφοι τσ’ Αναγέννησης, απ’ τ’ άστρα κατεβείτε,
να δείτε κείνη που αγαπώ, κι εσείς να εμπνευσθείτε!
*
Luna absente, bella nox, stellae tenebras amant.
Animo solo lumen est, quod Musae inspirabant.
↨
(Όμορφη νύχτα, αφέγγαρη, τ’ άστρα θέλουν σκοτάδι.
Το φως της μοναχής ψυχής Μουσών είναι σημάδι.)
*
Το χέρι μου καθοδηγείς, τη σκέψη μου επινεύεις,
σε κάθε πράξη μου καλή εσύ με συντροφεύεις.
Ο Θεοχάρης αντλεί τη θεματολογία του από ποικίλους τομείς και οι δημιουργίες του δείχνουν μία ευαισθησία ψυχής, ένα πλούτο και βάθος συναισθημάτων που αγγίζει όλες τις εκφάνσεις της ανθρώπινης ζωής και που αφήνει στον αναγνώστη μία αίσθηση πληρότητας, μία αίσθηση αφής σε κάθε τι που μπορεί να συγκινήσει την ανθρώπινη ψυχή.
«Αιρετική» λοιπόν η ποιητική του προσπάθεια, όπως και ο ίδιος αναφέρει, αλλά ας μη μας προβληματίζει η λέξη γιατί υποδηλώνει ότι ξεφεύγει από την κλασσική νόρμα και ακολουθεί κι άλλες οδούς, λίγο του μοντερνισμού λίγο της λόγιοτητας… Μα αυτό που κάνει τη διαφορά, που ξεχωρίζει στη ζωή, στην τέχνη και βέβαια στην ποίηση δεν είναι το άκαμπτο, το παραδοσιακό αλλά αυτό που ενσωματώνει πολλά διαφορετικά στοιχεία, που τα συνταιριάζει και δημιουργεί κάτι νέο, πρωτότυπο που μας εντυπωσιάζει και μιλάει στην ψυχή μας και μένει στη μνήμη μας για καιρό..
Ας αφουγκραστούμε όμως μερικά αποκυήματα του στοχασμού του ποιητή και ας ταξιδέψουμε στον κόσμο της ποίησης και των συναισθημάτων διαβάζοντας το βιβλίο του Θεοχάρη Φραγκιουδάκη...
Για παραγγελίες του βιβλίου δείτε εδώ:
Θεοχάρης Φραγκιουδάκης – Σαν Μαντινάδα
Τηλέφωνο επικοινωνίας: 6983 091 058
ΡΑΔΑΜΑΝΘΥΣ 