Εισήγηση στο Συνέδριο: Ο λόγος των αποκλεισμένων, 7-8 Ιουνίου 2088, Α.Π.Θ. Θεματική Ενότητα: Κοινωνία Ψυχική Υγεία και Αυτοβοήθεια
Καλησπέρα. Με λένε Βίκυ και θα μιλήσω για το πώς μπορεί να βιώσει κάποιος την επαφή του με το σύστημα Ψυχικής Υγείας. Η προβληματική που θέλω να αναδείξω πηγάζει μέσα από την προσωπική μου εμπειρία. Η ανάγκη που με ώθησε να μιλήσω για το πώς κάποιος μπορεί να βιώνει την επαφή με το σύστημα ψυχικής υγείας, είναι γιατί πιστεύω πως είναι μία οπτική γωνία που μας φανερώνει πως λειτουργεί απέναντι στον άνθρωπο, που ήδη έχει μία δυσκολία και έχει έρθει σε επαφή μ’ αυτό.
Αυτό που λογικά περιμένεις, τουλάχιστον στη δική μου περίπτωση, είναι μία ανακούφιση ότι όλα θα πάνε καλά, να μην φοβάσαι. Δεν είσαι μόνος σ’ αυτή τη δοκιμασία και ότι δεν είσαι διαφορετικός. Αυτό που τελικά αποκόμισα με την πρώτη επαφή μου είναι η μεγιστοποίηση σε ποιότητα αλλά και ποσότητα των ήδη υπαρχόντων συναισθημάτων. Λέγοντας ποιοτικά εννοώ ότι πήραν κι άλλα χαρακτηριστικά, ενώ ποσοτικά μεγάλωσε η ένταση.
Η αίσθηση, η οποία κυριάρχησε ήταν ότι εγώ είχα το πρόβλημα, κακώς που το είχα και έπρεπε να αλλάξω. Αυτό λειτούργησε πολύ πιεστικά, αφού δεν υπήρχε χώρος για τα συναισθήματά μου. Ο μόνος χώρος που μου υποδείχθηκε ήταν ο εγκλεισμός σε νοσοκομείο όπου και εκεί ο στόχος ήταν η αλλαγή και όχι η κατανόηση σε ότι περνούσα. Δεν αντιμετωπίστηκα σαν ένας κανονικός άνθρωπος με μία συναισθηματική δυσκολία αλλά σαν ένας μη κανονικός, που έπρεπε να επιστρέφει στην κανονικότητα, την οποία πραγματικά δεν ξέρω ποιος έχει το δικαίωμα να την ορίσει.
Με τον βίαιο εγκλεισμό, θεωρείσαι ότι είσαι επικίνδυνος για σένα και για τους άλλους και απομονώνεσαι από το κοινωνικό σύνολο. Όσο είσαι έγκλειστος νιώθεις πολύ έντονα την καταστολή και βρίσκεσαι σε μία παρακολούθηση συνεχή κι έναν έλεγχο. Το συναίσθημα που αυτομάτως σου δημιουργείται είναι η τιμωρία. Ότι έχεις κάνει κάτι κακό κι ότι εσύ φταις. Όταν βγαίνεις από τον προσωρινό εγκλεισμό νιώθεις τραγικά ξένος όπου πρέπει να γίνεις γνωστός. Η αποτυχία είναι γύρω σου.
Πέραν όμως του βίαιου εγκλεισμού, η καταστολή μπορεί να προκληθεί είτε μέσω ανθρώπινης παρουσίας (του θεραπευτή), είτε μέσω φαρμάκων, είτε μέσω της θεραπευτικής αγωγής. Όταν βρίσκεσαι απέναντι από έναν θεραπευτή, δεν είναι λίγες οι φορές που νιώθεις τη δικτατορία της ψυχικής γνώσης. Ο ειδικός είναι αυτός που η γνώση του υπερκαλύπτει τη γνώση που έχει το άτομο το οποίο αντιμετωπίζει συναισθηματικές δυσκολίες. Νιώθεις πιο λίγο εσύ κι πιο πολύ αυτός. Το συναίσθημά σου έχει σημασία ως σύμπτωμα και ορίζεσαι σαν άνθρωπος από μία σειρά συμπτωμάτων. Ένας άνθρωπος δεν είναι ποτέ μία σειρά συμπτωμάτων αλλά ένα σύνολο εμπειριών, εικόνων, πραγμάτων της αλληλεπίδρασής του με το περιβάλλον και πάει λέγοντας. Όσες φορές αντιμετωπίστηκα σαν σύμπτωμα, η εικόνα που μου δημιουργήθηκε για τον θεραπευτή που είχα απέναντι ήταν ότι είχε το σύμπτωμα της θεραπείας.
Υπάρχουν και θεραπευτές που θεωρούν τη θεραπευτική αγωγή ως τη μόνη λύση. Πιστεύουν αποκλειστικά στη φαρμακοθεραπεία και δεν σου δίνουν άλλη εναλλακτική. Ξαφνικά οι δυσκολίες της καθημερινότητάς σου αντιμετωπίζονται μόνο μ’ ένα χάπι. Νομίζω ότι αυτό είναι ένα σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Οι δυσκολίες που μπορεί να έχει ο καθένας μας είναι υπαρκτές και μόνο με πράξη μπορούν ν’ αντιμετωπιστούν και όχι μόνο μ’ ένα χάπι. Αυτές οι πράξεις μπορούν να έχουν μία δυναμική η οποία είναι ίση με τη δυναμική της θεραπείας. Τελειώνοντας θέλω να τονίσω ότι τις περισσότερες φορές η επαφή με το σύστημα Ψυχικής Υγείας χάνει την ανθρωπιά της και λαμβάνει χώρα μία κατάσταση η οποία σε καταστέλλει, σε αντιμετωπίζει ως σύμπτωμα, σε κατακερματίζει, σε κατηγοριοποιεί, σε αναγκάζει και σε πιέζει να γίνεις μέρος της κανονικότητας. Χωρίς να σου αφήνει χώρο για τα πραγματικά σου αισθήματα. Και αυτό είναι μία κατάσταση θεραπευτική;
Αναδημοσίευση από την Τριμηνιαία Επιστημονική Έκδοση για θέματα Υγείας και Κοινωνικού Αποκλεισμού: «ΚΟΙΝΩΝΙΑ & ψυχική ΥΓΕΙΑ»
Ιδιοκτησία: Επιτροπή Ερευνών Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
Εκδότης – Διευθυντής: Μπαϊρακτάρης Κώστας
Επιστημονική Επιτροπή: Δικαίου Μαρία, Ζαφειρίδης Φοίβος, Μεγαλοοικονόμου Θεόδωρος, Μιχαήλ Σάββας, Μπακιρτζής Κων/νος, Μπιτζαράκης Παντελής, Πανταζής Παύλος, Παπαϊωάννου Σκεύος, Φαφαλιού Μαρία
Συντακτική Ομάδα: Γεωργάκα Ευγενία, Λαϊνάς Σωτήρης, Σταμάτη Γιούλη, Φίγγου Λία, Φραγκιαδάκης Κων/νος Εποπτεία Τεύχους Μπαϊρακτάρης Κώστας
Επιμέλεια κειμένων: Σταμάτη Γιούλη
Το Επιστημονικό Περιοδικό με τίτλο «ΚΟΙΝΩΝΙΑ & ψυχική ΥΓΕΙΑ» εκδίδεται στο πλαίσιο του έργου «Δράσεις για την άρση των εμποδίων κοινωνικής ένταξης και εργασιακής ενσωμάτωσης κοινωνικά αποκλεισμένων ομάδων» που υλοποιείται από το Τμήμα Ψυχολογίας του Α.Π.Θ. (Ε.Π. «Υγεία-Πρόνοια» 2000-2008, ‘Άξονας Προτεραιότητας 1 «Υγεία», Μέτρο 1.4 «Ανάπτυξη της Δημόσιας Υγείας»). Το έργο συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο κατά 75% και από το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης κατά 25%.
ΡΑΔΑΜΑΝΘΥΣ 