Γράφει η ΔΑΦΝΗ ΤΖΑΜΑΛΗ – ΥΑΚΙΝΘΟΥ
«Δι’ ελέου και φόβου περαίνουσα την των τοιούτων παθημάτων κάθαρση».
Με αυτά τα βαθιά λόγια από τον ορισμό της τραγωδίας, όπως μας δόθηκε από εκείνους που τη δημιούργησαν, ξεκινώ συγκλονισμένη να μιλήσω για ένα αριστούργημα. Πρόσωπα τραγικά, φιγούρες αιώνιες, ακλόνητα σταθερές, συμβολικές αλλά και απόλυτα αληθινές. Ένας πατέρας θεριό, σκληρός, κτητικός. Μια τρυφερή κοπέλα, αγνή σε ψυχή και σώμα πληρώνει, χωρίς να φταίει, την απονιά μιας μικρής κοινωνίας και μιας οικογένειας που κρίνει, σημαδεύει και εκτελεί. Η Εύα δε μας διασκεδάζει με τον λόγο της. Μας συγκλονίζει, μας συνταράζει συθέμελα, μας μεταμορφώνει και αναγεννά την ψυχή μας σαν μυθικό φοίνικα μέσα από φωτιά δοκιμασίας και αίμα θυσίας, δημιουργώντας έναν νέο άνθρωπο μέσα μας με όλες τις οδύνες της γέννας, του θανάτου και της ανάστασης. Γιατί όλα αυτά έχουν κόστος, ένα τίμημα πόνου, που ο αναγνώστης της μοναδικής Εύας όχι απλώς δέχεται, αλλά λαχταρά να πληρώσει, για να έχει το ανεκτίμητο δώρο του λόγου της, που με μοναδική μαγεία τού χαρίζει μια νέα, τέλεια, ζωογόνα καθαρή ψυχή.
Η τρυφερή αγνότητα στο πρόσωπο μιας νεαρής κοπέλας βρίσκεται αβοήθητη σε αιματοβαμμένα χέρια ανθρώπινων ίσκιων που πνίγουν άπονα το άσπιλο φως που φέρνει στη ζωή. Παραδέρνει πονεμένη, τυραννισμένη, σε μια θαλασσοταραχή, στη μέση μιας τρίσβαθης αβύσσου συναισθημάτων, βιωμάτων και αποκαλύψεων επώδυνων για την ανθρώπινη φύση, με όλο το μεγαλείο της, το χαώδες σκοτάδι της και το υπέρλαμπρο φως της. Με πόσα τέρατα, πόσες άρπυιες, κύκλωπες και σειρήνες πρέπει να αναμετρηθεί η υπέροχη, αδικημένη και πονεμένη ηρωίδα της, η Μαντώ, στην αναζήτηση της πολυπόθητης δικαίωσης; Με λόγο αριστοτεχνικό, γλυκά λυρικό, δραματικά τραγικό, αιθέρια μουσικό, που κόβει την ανάσα και μεθά, υφαίνει η «μοίρα» Εύα Μαζοκοπάκη τις ζωές των χαρακτήρων της, αφήνοντας να ψυχανεμιστούμε ότι όλη η κόλαση και ο παράδεισος ξεχύνονται από την πένα της και απλώνονται στις σελίδες του έργου της.
Κι εγώ, σαν μικρό παιδί ξανά, ανίδεο, δίχως πείρα, σαν να έβλεπα τον κόσμο για πρώτη φορά έκπληκτη μέσα από τα δικά της μάτια, αφέθηκα να με οδηγήσει, μέσα από τον σαγηνευτικό λαβύρινθο της συγκλονιστικής πλοκής που ύφανε, στην πολυπόθητη λύτρωση. Το αίτημα για πλήρωση, για απελευθέρωση, για απαντήσεις επιτακτικό. Αλλά άραγε στη μεγάλη λογοτεχνία δίνονται απαντήσεις ή απλά αποκαλύπτονται διακριτικά οι κοσμικές επιδράσεις δυνάμεων ακατανόητων και πανίσχυρών; Ειμαρμένη, νέμεση, τύχη, πρόνοια. Ποιες είναι αυτές οι άγνωστες ψυχρές κοσμικές δυνάμεις που δίνουν μορφή σε έναν κόσμο πέρα από την κατανόηση μας και αμφισβητούν την πεπερασμένη λογική; Ποια η μυστική ταυτότητα, το νόημα και η αλληλεπίδραση τους; Πώς ενεργεί αυτό το πανίσχυρο, ανίκητο και συχνά ανελέητα δίκαιο, αθέατο γίγνεσθαι πέρα και πάνω από τα πάντα, που επενεργεί και διαμορφώνει μέσα από λεγόμενες «συμπτώσεις» το ανθρώπινο πεπρωμένο; Η Εύα εκθέτει αυτήν την διττή πραγματικότητα, τη θεατή και την αθέατη πλευρά του σύμπαντος, αλχημιστικά αναμιγνύοντας το απτό και στέρεο με το υπερβατικό και ασύλληπτο, πάντα αποκαλύπτοντας, αλλά ποτέ παρέχοντας δογματικές εξηγήσεις. Αυτό θα ήταν ίσως εύκολο και ανακουφιστικό αλλά φτηνό και ευτελές άρα αταίριαστο σε μία λογοτέχνη με βλέμμα διεισδυτικό σχεδόν ενορατικό, που εξερευνά ατρόμητα την άβυσσο και τα μυστικά άβατα και άδυτα της ανθρώπινης πορείας. Έτσι επιστρέφει κανείς διαβάζοντας το έργο της σε αυτόν τον παράξενο εδεμικό, γόνιμο κήπο των ονείρων και των θαυμάτων, όπου φύονται σαν άνθη όλα τα χρώματα της ζωής αλλά και οι αντιθέσεις της. Εκεί οι ίσκιοι συχνά γίνονται μαρμαρυγές και η λάμψη ζόφος, εκεί που η στιγμή καταργεί παρελθόν και μέλλον και καθίσταται αιώνια και άχρονη.
Μήπως τελικά είμαστε ακόμα στη σπηλιά του Πλάτωνα, με αλυσίδες προγραμματισμένων ιδεών, και θαρρούμε ότι οι σκιές είναι αληθινές, ενώ στην πραγματικότητα ο κόσμος και ο αληθινός χρόνος μάς διαφεύγουν; Η Εύα κοιτάζει ατρόμητα τον άνθρωπο χωρίς ταμπέλες, καταδίκες και εξιδανικεύσεις, και μας θυμίζει ότι ο αληθινός κόσμος δεν είναι επιφάνεια αλλά βάθος και πεμπτουσία ύπαρξης. Είναι μια μεταφυσική πορεία αναζήτησης για το απόσταγμα της ανθρώπινης φύσης. Είναι ένα ταξίδι προς τον πυρήνα του όντος, θεϊκό αλλά και τόσο φευγαλέο και εύθραυστο, ώστε να καθιστά τη ζωή μας μια λεπτή, ατελείωτη ακροβασία ανάμεσα στο αγγελικό, το ζωώδες και το δαιμονικό. Αν χαθεί η ισορροπία, το σκοτάδι της πτώσεως θα είναι πηχτό, πνιγηρό, χωρίς ακτίδα σωτηρίας.
Η γραφή στο «Κεντρί της Λύρας» ρέει απρόσκοπτα σαν κρυστάλλινο νερό από την αστέρευτη πηγή της έμπνευσης, με ιδανικό ρυθμό, σκηνή-σκηνή, κινηματογραφικά, κρατώντας τον αναγνώστη καρφωμένο να γυρίζει τις σελίδες και να ρουφάει άπληστα κάθε συναρπαστική εξέλιξη. Δένει αρμονικά την υψηλή, γεμάτη ζωντάνια, γνήσια ποίηση με υπέροχα έντεχνο πεζό λόγο αποκαλύπτοντας χαρακτήρες πολυδιάστατους, που ανθίζουν και εξελίσσονται μέσα από μία σφιχτή, θυελλώδη πλοκή με πλήθος ανατροπές. Όλο το έργο έχει ευωδιά και άρωμα από την υπέροχη πατρίδα της συγγραφέως, την Κρήτη, με όλη την ιστορία, την ντοπιολαλιά, τις γεύσεις, τις παραδόσεις και την ατμόσφαιρά της. Οι ρίζες αυτής της τόσο σημαντικής σύγχρονης λογοτέχνιδας πάνε βαθιά και αντλεί πολύτιμα στοιχεία από το γόνιμο χώμα του τόπου της, που είναι γεμάτος πολιτισμό, ιστορία και ασύγκριτο φυσικό κάλλος.
Ως τεχνίτρια του λόγου, η συγγραφέας έχει μαεστρία θαυμαστή και δεξιοτεχνία αμίμητη. Οι λέξεις της εύηχης και γεμάτης νοήματα γλώσσας μας είναι εύπλαστος πηλός στα χέρια της. Ένας πηλός, σαν των πρωτοπλάστων, καμωμένος από το χώμα της κρητικής γης και από το δάκρυ του πόνου και της χαράς μαζί. Η Εύα του δίνει μορφή άψογη με υπομονή, σαν νέος ακάματος Φειδίας, που σμιλεύει το μάρμαρο και αποτυπώνει τη μορφή ενός αρχαίου θεού, πετώντας καθετί περιττό και αναδεικνύοντας τη δυνατότητα για το τέλειο που κρύβεται στη λευκή σελίδα. Προσδίδει, έτσι, στο άρρητο και το ανείπωτο, στο ιερό και το ανόσιο που εμπεριέχει η ανθρώπινη φύση, μια απτή, μαγευτική απεικόνιση που μπορεί καθένας να συλλάβει άκοπα και ασυναίσθητα καθώς διαβάζει το έργο της. Όταν ο μαγικός αυτός λόγος λαμβάνει πνοή από την πλούσια δημιουργική φαντασία της, έρχεται στη ζωή και αποκαλύπτεται τόσο απέραντος όσο και ο ίδιος ο άνθρωπος, που είναι ένας ολόκληρος κόσμος γεμάτος καρπούς ψυχής, εκστάσεις, αισθήματα, βιώματα, πόνους, πάθη, αόρατες δυνάμεις και θαύματα.
Η λύρα της Εύας Μαζοκοπάκη κεντρίζει την ψυχή μας τραγουδώντας πότε γλυκά, πότε πικρά, πότε θρηνητικά και πότε θριαμβευτικά κι εμείς δεν μπορούμε παρά να ακούσουμε τις σαγηνευτικές της νότες και να υποκλιθούμε.
Ένα μεγάλο μπράβο, Εύα Μαζοκοπάκη, και ειλικρινά, ταπεινά, με όλο μου το είναι, σ’ ευχαριστώ για την ιερή αυτή μέθεξη που μοναδικά προσφέρεις, τη μύηση σε μια άφατη μαγεία – για μένα πρωτόγνωρη στα ελληνικά γράμματα – διαχρονική και απόλυτα καταλυτική.
Δείτε ΕΔΩ για παραγγελίες του βιβλίου
ΡΑΔΑΜΑΝΘΥΣ 