Λίγα χρόνια πριν…
Θυμάμαι πριν από κάποια χρόνια, στην Πάτρα, βρισκόταν σε εξέλιξη η «κρίση των καταυλισμών» με τους πρόσφυγες από το Αφγανιστάν. Αφωνία κυριαρχούσε στο επίσημο συνδικαλιστικό κίνημα και απαράδεκτες πρακτικές από τις τοπικές αρχές απέναντι στο δράμα που βιώναν αυτοί οι άνθρωποι. Εκείνη την περίοδο ήμουν εκλεγμένο μέλος της διοίκησης του Εργατικού Κέντρου της πόλης και αντιπρόεδρος του Συνδικάτου Οικοδόμων. Έτυχε έτσι να σχηματίσω και προσωπική εικόνα. Η ίδια αφωνία όμως που υπήρχε στη διοίκηση του Εργατικού Κέντρου, βασίλευε και μέσα στις δομές του «ταξικού» κινήματος. Η αλληλεγγύη και η συμπαράσταση εκφράστηκε τότε από φορείς και συλλογικότητες, που δεν χρειάζονταν κατοχυρωμένους τίτλους πρωτοπωρίας για να πρωτοπωρήσουν στην πράξη.
Λίγο καιρό αργότερα βρέθηκα σε μια εκδήλωση ενός πολιτιστικού φορέα, με καλεσμένους συγγραφείς και ποιητές. Είπα, παίρνοντας το λόγο, ότι ως λογοτέχνες δεν έχουμε σταθεί στο ύψος των περιστάσεων αναδεικνύοντας στο βαθμό που χρειάζεται το προσφυγικό δράμα και τη σύνθετη κρίση, κρίση αξιών, που βρίσκεται σε εξέλιξη. Ενοχλημένος ένας δημιουργός, από το προεδρείο της εκδήλωσης, απάντησε ότι «έχουμε κάνει αρκετά και τέλως πάντων εγώ δεν χρειάστηκε ποτε να παλέψω για κάτι… τα βρήκα όλα έτοιμα!».
Επειδή είμαι από αυτούς που πιστεύουν πως όσα κι αν κάνουμε δεν θα είναι ποτέ αρκετά, αναδημοσιεύω την έκκληση-επιστολή του υπουργού πολιτισμού στους διοανοούμενους και καλλιτέχνες. Η επιστολή μιλά για τα αυτονόητα. Προσυπογράφω το κάλεσμα της αλληλεγγύης, με την ευχή και την ελπίδα να δυναμώσει η φωνή της ζωής. Κι αυτό είναι το ελάχιστο, αλλά διόλου ασήμαντο. Είναι ανάγκη να προβληθεί και να ενισχυθεί κάθε βήμα, κάθε κίνηση που βοηθά να υψωθεί φραγμός στο νεοναζισμό, στο ρατσισμό, στην πατριδοκαπηλεία, κάθε ενέργεια που έρχεται σε έμπρακτη σύγκρουση με το κλίμα της ξενοφοβίας και της αποανθρωποποίησης.
Χρήστος Τσαντής
Ανοιχτή επιστολή του υπουργού πολιτισμού
Μιλώ από την Ελλάδα. Όπου όλο και περισσότεροι πρόσφυγες εγκλωβίζονται. Επειδή κάποια Ευρωπαϊκά κράτη κλείνουν τα σύνορα τους. Δηλαδή αρνούνται να παρέχουν στους πρόσφυγες έστω μόνο ασφαλή δίοδο: για εκεί που τους δέχονται και οι ίδιοι μπορούν να ζήσουν.
Μιλώ από την Ελλάδα της κρίσης. Όπου οι κάτοικοι της, θύματα της λιτότητας, είναι καταπονημένοι, φτωχότεροι, άνεργοι, με παρόν δύσκολο και μέλλον αβέβαιο. Σε μια Ευρωπαϊκή Ένωση που διέρχεται μια δεύτερη μεγάλη κρίση. Πολιτική τούτη τη φορά. Ίσως υπαρξιακή.
Μολαταύτα οι κάτοικοι της Ελλάδας, τα θύματα της λιτότητας, πασχίζουν να συνδράμουν τους πρόσφυγες και τους μετανάστες. Τα θύματα των πολέμων και της άκρας ανέχειας. Τους σημερινούς κολασμένους της Γης. Να τους συνδράμουν όπως μπορούν. Με γενναιοδωρία και αυταπάρνηση. Συχνά από το υστέρημα τους. Γιατί η Ελλάδα ξέρει από προσφυγιά. Αλλά και γιατί σε τούτα τα χώματα ο σεβασμός του ξένου είναι πανάρχαια επιταγή. Και η Ελλάδα παραμένει η χώρα της φιλοξενίας. «Βάλε και άλλο πιάτο στο τραπέζι» εξακολουθούμε να τραγουδάμε.
Ψυχή της Ελλάδας είναι και ήταν πάντα ο πολιτισμός της. Εσείς οι καλλιτέχνες και οι διανοούμενοι του κόσμου το γνωρίζετε. Το γνωρίζετε γιατί μελετάτε την κληρονομιά της που είναι και δική σας. Το γνωρίζετε γιατί ασκείτε την τέχνη σας, όπως βρίσκεται πάντα σε μόνιμη ένταση με αυτή την κληρονομιά. Την τέχνη σας σε όλες τις μορφές της. Το γνωρίζετε γιατί έχετε αγγίξει με πολλούς τρόπους τις σύγχρονες εκφράσεις του πολιτισμού της.
Ο εγκλωβισμός προσφύγων και μεταναστών εδώ υποχρεώνει την Ελλάδα να σηκώνει τούτο τον καιρό το βάρος του κόσμου. Το βάρος από τα αποτελέσματα πολέμων και καταστροφών για τα οποία η ίδια δεν φέρει καμία ευθύνη. Ωστόσο έχει αναλάβει την ευθύνη να σηκώσει αυτό το βάρος. Πρόθυμα. Υπακούοντας την πανάρχαια επιταγή. Και αναδεικνύοντας το σημερινό της ήθος. Σώζοντας την τιμή του κόσμου.
Αλλά η Ελλάδα είναι χώρα μικρή. Και τούτο το βάρος έχει πολύ σκληρά υλικά συμφραζόμενα. Τα οποία ή ίδια – λαός και κράτος – δεν μπορεί να σηκώσει μόνη.
Γι’ αυτό απευθύνομαι σε σας. Τους καλλιτέχνες και τους διανοούμενους του κόσμου. Σε σας που γνωρίζετε καλά πως ο άνθρωπος δεν μπορεί να ζήσει μόνο με άρτο. Που γνωρίζετε καλά ότι ακόμα και μέσα στην μέγιστη ένδεια , ακόμα και μπροστά στο θάνατο, ο άνθρωπος θα σιγοτραγουδήσει ένα σκοπό, θα χαράξει ένα σκίτσο, θα χορέψει δυο βήματα, θα θυμηθεί ή θα φτιάξει ένα στίχο.
Απευθύνομαι σε σας, τους καλλιτέχνες και τους διανοούμενους του κόσμου, που μπορείτε να μεταδώσετε παντού τούτη τη γνώση. Για να συνεγείρετε παντού τις συνειδήσεις. Με τους μύριους τρόπους που η δημιουργική σας δύναμη θα εφεύρει. Δείχνοντας έτσι ότι το βάρος του κόσμου ανήκει σε όλο τον κόσμο. Όπως και η τιμή του.
Απευθύνομαι σε σας, τους καλλιτέχνες και τους διανοούμενους του κόσμου που με τις δημιουργίες σας και τον στοχασμό σας οικοδομείτε κάθε στιγμή την συνείδηση του κόσμου. Δηλαδή εκείνου του άυλου κάτι που διασφαλίζει την μνήμη της ανθρωπότητας και τη συνέχεια της ιστορίας της.
Πολλοί από σας έχετε ήδη πράξει. Πολλοί από σας έχετε ήδη μιλήσει. Αλλά η δική μας –και δική σας – Κική Δημουλά προτρέπει να μιλήσουμε όλοι: «Μίλα. Πες κάτι, οτιδήποτε. Μόνο μην στέκεις σαν ατσάλινη απουσία.» Και ο δικός μας – και δικός σας – Γιώργος Σεφέρης θυμίζει σε όλους μας: «Ζωή, είναι ό,τι έδωσες».
Μάρτιος 2016
Αριστείδης Μπαλτάς
Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού
ΡΑΔΑΜΑΝΘΥΣ 