Με αφορμή το βιβλίο «Για να μη χάνεσαι στη γειτονιά» του Πατρίκ Μοντιανό
Το παρελθόν φτιάχνει φωλιές μέσα μας. Επιστρέφει κανείς και κοιτά πίσω στους καθρέφτες της παιδικής του ηλικίας, άλλοτε ηθελημένα κι άλλοτε παίρνοντας αφορμή από κάποιο «τυχαίο» συμβάν. Όπως και να ‘χει, μια κατάδυση στα βαθιά νερά του παρελθόντος δεν είναι ποτέ εύκολη υπόθεση. Αποτελεί όμως μία αναγκαία συνθήκη για την αρμονική εξέλιξη στο εδώ και τώρα. Ένα πολύτιμο εργαλείο που μπορεί να βοηθήσει στην προσωπική ανάπτυξη, ώστε ακόμη κι αν… χαθείς στη γειτονιά να καταφέρεις να επιστρέψεις στο σπίτι!
«Κάποιοι άνθρωποι είχαν την τύχη να δημιουργήσουν μια ευτυχισμένη σχέση κι έτσι είτε να θεραπευτούν μέσα από αυτή τη σχέση είτε να στηριχθούν σε αυτή για να πάρουν τη δύναμη που τους χρειάζεται, ώστε να μπορέσουν να εκθέσουν συνειδητά τον εαυτό τους στις απώλειες που βίωσαν στην παιδική τους ηλικία και να πενθήσουν ενεργά γι’ αυτές», γράφει η Alice Miller, στο διάσημο έργο της «Οι φυλακές της παιδικής μας ηλικίας», και συνεχίζει: «Η αντιμετώπιση των απωθημένων τραυμάτων δεν είναι παρά μία από τις πολλές δυνατότητες που έχουμε για να ανακαλύψουμε και να εξοικειωθούμε με τις εντάσεις του εσωτερικού μας κόσμου».
Ο Μοντιανό σκηνογραφεί το Παρίσι και την μοναδική του ατμόσφαιρα σε διάφορες ιστορικές περιόδους ενώ μένει επικεντρωμένος στην διεργασία της επούλωσης του τραύματος του ηλικωμένου πια Ζαν Νταραγκάν. Ο ήρωας-συγγραφέας, ο πρωταγωνιστής του έργου θα επιστρέψει στην μακρινή πλέον περίοδο της Κατοχής όταν ήταν εφτά χρονών παιδί. Η μνήμη επιστρέφει στα απωθημένα παιδικά λημέρια, εκεί όπου ο νεαρός Νταραγκάν παρατημένος από τη μητέρα του ζει και μεγαλώνει πλάι στην Αννί Αστράν.
Η συγγραφή είναι – όσο κι αν ακούγεται παράξενο – μια διεργασία αλληλεπίδρασης. Το βιβλίο γράφεται για να μοιραστεί και προϋποθέτει τον αναγνώστη ως συνοδοιπόρο στο ταξίδι των σελίδων του. Ο αναγνώστης λοιπόν διαβάζοντας το «Για να μη χάνεσαι στη γειτονιά» ταξιδεύει μαζί με τον μικρό Νταραγκάν σε δρόμους παλιούς και νεώτερους. «Μήπως οι ίδιες ασήμαντες λέξεις που είχατε ακούσει στα νιάτα σας επιστρέφουν σαν παλιό ρεφρέν ή σαν ψεύδισμα, πολλά χρόνια αργότερα και προς το τέλος της ζωής σας;» ρωτά ο Μοντιανό. Μα δεν χρειάζεται όμως να φτάσει κανείς τόσο μακριά. Η αυτογνωσία απαιτεί προσωπική δουλειά κι είναι ίσως το πιο σημαντικό διακύβευμα για τον άνθρωπο της σύγχρονης εποχής.
«Ίσως να είχε καταφέρει, χάρη σε μια εκούσια αμνησία, να προστατευτεί οριστικά απ’ αυτό το παρελθόν»… Η πιο γνωστή επιλογή, η εκούσια αμνησία! Ένας τρόπος μετάθεσης αλλά και προσποίησης πως όλα ρέουν ομαλά. Όμως «κι άλλες φράσεις εμφανίζονταν ξαφνικά, κάλυπταν τις προηγούμενες, και εξαφανίζονταν χωρίς να του αφήσουν χρόνο να τις αποκρυπτογραφήσει. Βρισκόταν ενώπιον ενός παλίμψηστου του οποίου όλες οι διαδοχικές γραφές ανακατεύονταν σαν διπλοτυπία και συστρέφονταν όπως οι βάκιλοι στο μικροσκόπιο», γράφει ο Μοντιανό.
Μια λεπτομέρεια μένει πάντοτε στο βάθος, μια μικρή ασήμαντη φαινομενικά λεπτομέρεια, ένα άρωμα ίσως, ένας ήχος από φθαρμένα λάστιχα, μια αχτίνα φωτός, όπως αστράφτουν παιχνιδίζοντας μέσα απ’ τα σύννεφα οι αποχρώσεις της ανατολής… μια λεπτομέρεια που μας υπενθυμίζει να την κοιτάξουμε προσεκτικά, να μην τη φοβηθούμε, γιατί έχει πολλά να μας πει.
Χρήστος Τσαντής
Ο Πατρίκ Μοντιανό τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας 2014. Γεννήθηκε το 1945 σε ένα προάστιο του Παρισιού. Ο πατέρας του ήταν γόνος μιας γνωστής οικογένειας από τη Θεσσαλονίκη και από την πλευρά της μητέρας του έχει ρίζες στο Βέλγιο. Έχει τιμηθεί επανειλημμένα με δεκάδες βραβεία για τα έργα του.
ΡΑΔΑΜΑΝΘΥΣ 