Ένα σχόλιο με αφορμή τη συνέντευξη ενός νευροβιολόγου
Δεν μπορεί κανείς να μπει μέσα στο ίδιο ποτάμι δυο φορές, γιατί το ρεύμα του ποταμού είναι πάντοτε καινούργιο
Η συνέντευξη του νευροβιολόγου από τη Βρετανία, πρόσφατα στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ήρθε για να μας υπενθυμίσει πως ένα τμήμα επιστημόνων έχει την ικανότητα να απομονώνει και να τεμαχίζει σε πολλά μεμονωμένα κομμάτια την ανθρώπινη φύση. Οι ανθρώπινες σχέσεις αντιμετωπίζονται έξω από κάθε κοινωνικό-ιστορικό-αξιακό πλαίσιο, μακριά από τις σύνθετες ψυχικές διεργασίες που λαμβάνουν χώρα κι έτσι ο έρωτας μετατρέπεται σε μία απλή αριθμητική πράξη νευροορμονών! Μιλά μάλιστα και για τους αρχαίους Έλληνες, φαίνεται να ξεχνά κάτι όμως!
Το Γίγνεσθαι και ο Λόγος
Ο Ηράκλειτος καθιέρωσε την έννοια του Γίγνεσθαι και την έννοια του Λόγου. Ίωνες προσωκρατικοί φιλόσοφοι ήταν οι πρώτοι που περιέγραψαν κι ερμήνευσαν τον κόσμο, απαλλαγμένοι από δοξασίες, δίνοντας στην ανθρωπότητα τη δυνατότητα να δει πως η ζωή είναι Κίνηση κι ότι η φύση, η κοινωνία, οι άνθρωποι, μεταβάλλονται, εξελίσσονται, αλλάζουν.
«Δεν μπορεί κανείς να μπει μέσα στο ίδιο ποτάμι δυο φορές, γιατί το ρεύμα του ποταμού, (το γίγνεσθαι του κόσμου) είναι πάντοτε καινούργιο», είναι μία από τις πιο χαρακτηριστικές φράσεις του Ηράκλειτου.
Η κίνηση και η μεταβολή στη Φύση και στο Πνεύμα προσεγγίστηκε από τους μεγαλύτερους αρχαίους Έλληνες Φιλοσόφους, ως μία συνδεδεμένη πραγματικότητα. Οι άνθρωποι αυτοί προσέγγισαν ολιστικά την κοινωνική πραγματικότητα και τα φυσικά φαινόμενα που ζούσαν. Συνδύαζαν τις αρετές του επιστήμονα, του ερευνητή και του Φιλοσόφου. Δεν έβλεπαν τη φύση, την κοινωνία, τις τέχνες, τον άνθρωπο, ως μεμονωμένα-ασύνδετα μέρη, αλλά έδειχναν να ενδιαφέρονται για την ενοποιητική αρχή, που θα εξηγήσει τα πάντα.
Στη Θεογονία του, ο Ησίοδος περιγράφει τα φυσικά φαινόμενα ως να διαδέχονται το ένα το άλλο, να γεννιόνται το ένα από το άλλο. Τίποτα δεν είναι ξεκομμένο και σκόρπιο. Το «σχέδιο της ζωής» πραγματώνεται στη διαδοχή, την εναλλαγή και τη σύνδεση.
Ενότητα και Σύνδεση
Τα πορίσματα και οι ερμηνείες τους – και ιδιαίτερα αυτές που κατέθεσαν (όσα διασώθηκαν) οι Ίωνες Προσωκρατικοί φιλόσοφοι αλλά και οι μεταγενέστεροι – νοηματοδοτούν τον κόσμο, ακριβώς, στη σύνδεση και στην ενότητά του. Το πάθος τους για την αλήθεια και την έρευνα, η αγάπη τους για την αναζήτηση και τη γνώση, δεν είχε, ούτε και έκρυβε κάποιο συμφέρον. Βασιζόταν στην αγωνία τους, για να γίνει καλύτερος ο κόσμος.
Ο «κόσμος» όμως της σύγχρονης εποχής, ο «κόσμος» της κατακερματισμένης και αποσπασματικής επιστημονικής γνώσης, που υποβιβάζει στο πεδίο της απλής μηχανικής λειτουργίας ακόμα και την ανθρώπινη ψυχή, αντιμετωπίζει τη φύση του ατόμου και τις ανθρώπινες σχέσεις σαν μία απλή άθροιση νευροβιολογικών λειτουργιών και τίποτα παραπέρα. Αυτός ο «κόσμος», μοιάζει σα να προσπαθεί να βουτήξει «στο ίδιο ποτάμι δυο φορές»!
Ο ιστορικός του μέλλοντος μπορεί απλά να γράψει: Η ζωή μάς επιστρέφει ό,τι της δίνουμε!
Μπορεί όμως και να φωνάξει: Ο άνθρωπος δεν είναι ποντίκι!
Χρήστος Τσαντής, Ιούνιος 2015
ΡΑΔΑΜΑΝΘΥΣ 