Πρεμιέρα 81 χρόνια μετά
©Χρήστος Τσαντής
Τον Οκτώβριο του 2014 μια προβολή συγκέντρωσε τα βλέμματα του κοινού στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης. Η Ταινιοθήκη των Βρυξελλών, με την ευκαιρία του γιορτασμού των 75 χρόνων από την ίδρυσή της, οργάνωσε την προβολή της πρώτης αντιναζιστικής ταινίας. Το φιλμ βρέθηκε τυχαία σε ένα μεταλλικό κουτί, στο αρχείο της Βελγικής Ταινιοθήκης.
Ο Μπρούνο Μεσντά, ο οποίος είναι ο υπεύθυνος της συλλογής της Βασιλικής Ταινιοθήκης των Βρυξελλών ανακάλυψε την κόπια από το αντιναζιστικό φιλμ με τίτλο: «Χίτλερ, το βασίλειο του τρόμου», κρυμμένη σε ένα κουτί, στα αρχεία του ιδρύματος. «Με τράβηξε ο τίτλος», είπε, «έκανα έρευνα και διαπίστωσα ότι ήταν η μοναδική κόπια που είχε σωθεί από αυτό το ντοκουμέντο. Το ενδιαφέρον που έχει αυτή η ταινία δεν είναι τόσο κινηματογραφικό, καθώς έχει κακή σκηνοθεσία και αντίστοιχο μοντάζ. Το ενδιαφέρον της είναι κυρίως ιστορικό, γιατί αποτελεί μία πραγματική μαρτυρία».
Το φιλμ γυρίστηκε από τον κινηματογραφιστή Κορνέλιους Βάντερμπιλτ, γόνος μιας πλούσιας αμερικανικής οικογένειας ο οποίος γυρνούσε στην Ευρώπη σαν δημοσιογράφος τη δεκαετία του 1930 και κατέγραφε με τη μηχανή του την επικαιρότητα και τα γεγονότα της εποχής. Με αυτό το πνεύμα βρέθηκε στο Βερολίνο τον Μάρτιο του 1933 και κατέγραψε τις εκδηλώσεις που ακολούθησαν τη διεξαγωγή των τελευταίων προπολεμικών Γερμανικών εκλογών. Αμέσως μετά την ανάληψη της εξουσία από τους ναζί, με την παρότρυνση των σημαντικότερων οικονομικών, βιομηχανικών και πολιτικών κύκλων της Γερμανίας, εξαπολύθηκε ένα πογκρόμ εναντίον των Εβραίων και των αντιφρονούντων, αριστερών και δημοκρατών, με το οποίο οι Ναζί εγκαθίδρυσαν το βασίλειο του τρόμου, όπως περιγράφει και ο τίτλος της ταινίας. Αυτά τα γεγονότα κατέγραψε με το φακό του ο Κορνήλιους Βάντερμπιλτ. Ο ίδιος ο σκηνοθέτης έλεγε ότι είχε πάρει συνέντευξη από τον αρχηγό των ναζί, τον Χίτλερ, την ημέρα των τελευταίων ελεύθερων εκλογών, όμως το γεγονός αυτό παρουσιάζεται μέσα στο φιλμ με τον διάλογο ενός ηθοποιού, που υποδύεται τον Χίτλερ, με τον δημοσιογράφο-σκηνοθέτη.
Η ταινία προβλήθηκε για πρώτη φορά τον Απρίλιο του 1934 σε έναν κινηματογράφο του Μπρόντγουεϊ και έκανε μεγάλη επιτυχία. το αμερικανικό κοινό την υποδέχθηκε θερμά. Το σημαντικό εδώ όμως, είναι ότι οι προβολες διακόπηκαν αφού διαμαρτυρήθηκε ο Γερμανός πρέσβευτής στις ΗΠΑ. Έτσι το κράτος των ΗΠΑ σταμάτησε την προβολή της ταινίας. Και το γεγονός αυτό δεν πρέπει σήμερα να μας προκαλεί μεγάλη εντύπωση, καθώς εκείνη την εποχή υπήρχε κι ένα αναδυόμενο, ισχυρό, ρεύμα φιλοναζιστικό που διαπερνούσε τις ΗΠΑ.
Υπήρχε έτσι ένα κλίμα ανοχής απέναντι στους ναζί. Δεν είναι τυχαίο ότι 122 φιλοναζιστικές οργανώσεις δρούσαν στις ΗΠΑ, στα 1936, με περίπου 5 εκατομμύρια μέλη.
Η ταινία-ντοκυμαντέρ προβλήθηκε ξανά το 1939 κι αυτή τη φορά ο σκηνοθέτης της είχε συμπεριλάβει και σκηνες από την εισβολή των ναζί στην Πολωνία, όμως αυτή τη φορά δεν τράβηξε το ενδιαφέρον των θεατών. Το φιλμ θα έπρεπε να περιμένει έως το 2014 για να δει ξανά, κι αυτή τη φορά με τα φώτα μιας εντυπωσιακής πρεμιέρας στραμμένα πάνω του, για να αναγνωριστεί από το κοινό, κυρίως βέβαια για την ιστορική σημασία των γεγονότων που καταγράφει.
ΡΑΔΑΜΑΝΘΥΣ 