Αντίσταση στην «ευθανασία» Η φάση της «άγριας ευθανασίας»
Η ειδική μεταχείριση 14f13: ιατρική εξόντωση των κρατουμένων των στρατοπέδων
Προγράμματα Τ4 και δημιουργία των στρατοπέδων εξόντωσης
(Αποσπάσματα από το άρθρο που δημοσιεύτηκε στην περιοδική έκδοση της Επιστημονικής Ένωσης του ΨΝΑ, «Τετράδια Ψυχιατρικής». Ιούλης-Αύγουστος-Σεπτέμβρης 1994, Τεύχος 47. Μετάφραση: Ανθή Πελένη)
Αντίσταση στην «ευθανασία»
Η ευθανασία των ενήλικων ψυχικά ασθενών προκάλεσε πολύ περισσότερες αντιδράσεις από αυτή των αναπήρων παιδιών… Πρέπει να ορίσουμε με ακρίβεια ότι η εξόντωση αυτή πήρε γρήγορα διαστάσεις τέτοιες που ακόμη και ορισμένοι από την επιτροπή Τ4 θορυβήθηκαν. Πράγματι, δεν ήταν πια μόνο σοβαρές ελλειμματικές η ψευδό-ελλειμματικές παθολογίες αλλά και απλές νευρώσεις που συνεπάγονταν εξόντωση.
Μπορεί κανείς να εξοργιστεί με τον κάτι παραπάνω από περιορισμένο αριθμό δημοσίων αντιδράσεων, σαφώς από την πλευρά των γιατρών, στην εξόντωση των ψυχασθενών, όταν η φήμη άρχισε να κυκλοφορεί. Ας υπενθυμίσουμε για μια ακόμα φορά κάτω από ποιές συνθήκες διεξαγόταν αυτό το έργο: από τα πρώτα χρόνια του ναζιστικού καθεστώτος οι φανερά αντιστεκόμενοι είχαν περιοριστεί στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Αλλά ύστερα από το ξεκίνημα του πολέμου, κάθε δημόσια διακήρυξη αντίθεσης κινδύνευε να αποβεί μοιραία.
Επιπλέον κανένα μέσο δεν ήταν στη διάθεση των εν δυνάμει αντιστεκόμενων, εξ ου και το παράδοξο των διαμαρτυριών κατά των προγραμμάτων «ευθανασίας»: μαζί με τα άτομα εκείνα των οποίων το κύρος κόμιζε προστασία απέναντι στο καθεστώς, τουλάχιστον σχετική και κυρίως τα μέλη της εκκλησιαστικής ιεραρχίας, κάποιοι από εκείνους που διαμαρτύρονταν ήταν άνθρωποι αναμεμειγμένοι στο ναζιστικό καθεστώς…
Η αντίσταση εξαντλήθηκε σε σαμποτάρισμα σε τοπική βάση των προγραμμάτων «ευθανασίας». Αυτό φαίνεται ότι ήταν πιο συχνό στις εγκαταστάσεις που διαχειρίζονταν οι εκκλησίες.
Επίσης η ομάδα «Λευκό Τριαντάφυλλο» που σχηματίστηκε κυρίως από σπουδαστές του Πανεπιστημίου του Μονάχου, μεταξύ των οποίων και φοιτητές Ιατρικής, οι οποίοι στη διάρκεια των ετών 1942-1943 προέβησαν σε διανομές μικρών εντύπων όπου καταδίκαζαν τις «δραστηριότητες» του Χιτλερικού καθεστώτος και καλούσαν σε ανατροπή του. Πιάστηκαν, καταδικάστηκαν και στο μεγαλύτερό τους ποσοστό αποκεφαλίστηκαν με τσεκούρι…
Ο αριθμός των θυμάτων του Τ4 είναι δύσκολο να εκτιμηθεί ακριβώς, πρέπει να είναι όμως της τάξης των 80-100.000 ανθρώπων.
Η φάση της «άγριας ευθανασίας»
Η ευθύνη του «προγράμματος» πέρασε από τη Καγγελαρία στις υπηρεσίες του Υπουργείου Εσωτερικών και στις περιφερειακές ιατρικές υπηρεσίες του Ράιχ. Το μόνο που άλλαξε ουσιαστικά ήταν ο τόπος συγκέντρωσης των στατιστικών και ο τρόπος θανάτωσης των ασθενών.
Το ανθρακικό οξύ απαιτούσε πανάκριβες εγκαταστάσεις. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, απ’ το τέλος του 1941-αρχές 1942, το Zyklon B, ένα παρασιτοκτόνο προϊόν που κατασκευάστηκε από μια θυγατρική της IG Farben, αντικατέστησε προοδευτικά το ανθρακικό οξύ στα στρατόπεδα.
Η ειδική μεταχείριση 14f13: ιατρική εξόντωση των κρατουμένων των στρατοπέδων
Ειδική μεταχείριση είναι ο όρος που θα επικρατήσει στα στρατόπεδα συγκέντρωσης σαν ιατρική μεταφορά που προσδιορίζει την εκκαθάριση. Τα λίγα ίχνη που παρέμειναν δεν επαρκούν για να σχηματίσει κανείς μια ακριβή εντύπωση της έντασης της «ειδικής μεταχείρισης 14f13.
Αυτό το πρόγραμμα ξεκίνησε από την εξουσιοδότηση που δόθηκε στον Χίμλερ, στις αρχές του 1940, από τη διεύθυνση του Τ4 να χρησιμοποιηθούν οι εγκαταστάσεις και το προσωπικό του για την εκκαθάριση ενός ορισμένου αριθμού των «πλεοναζόντων» των στρατοπέδων συγκέντρωσης, κυρίως των σωματικά ή ψυχικά ασθενών…
Προγράμματα Τ4 και δημιουργία των στρατοπέδων εξόντωσης
Στην πράξη μετά την ειδική μεταχείριση 14f13 ο τελευταίος κρίκος της αλυσίδας «ευγονικής» που είχε εγκαθιδρυθεί με τις υποχρεωτικές στειρώσεις χαρακτηρίζεται απ’ τη δημιουργία των στρατοπέδων εξόντωσης.
Είναι πιθανόν η ιδέα μιας «οριστικής φυσικής τελικής λύσης του Εβραϊκού ζητήματος» να πήρε σάρκα και οστά απ’ την αρχή του 1941… 400.000 θύματα απ’ την αρχή των εκκαθαρίσεων μέχρι το Νοέμβρη του 1941, περίπου 560.000 τον Απρίλιο του 1942…
Ήταν κυρίως 4 τα στρατόπεδα με αποκλειστικό έργο την «εκκαθάριση», τα Chelmo, Belsen, Sobibar, Treblinka, που είχαν εγκατασταθεί μεταξύ τέλους Οκτώβρη ή Δεκέμβρη του 1941 και Ιουλίου του 1942, και δύο στρατοπέδων με μεικτό στόχο, εργασία και εξόντωση, Maidanek, Auschwitz, και το Birkenaou με καθαρά εκτελεστικό έργο.
«60.000 μάρκα είναι το ποσό που κοστίζει στην λαϊκή κοινότητα, στη διάρκεια της ζωής του , αυτό το άτομο που πάσχει από κληρονομική μειονεξία. Αγαπητέ συμπολίτη αυτά είναι και δικά σου χρήματα.
Ωστόσο οι πρώτες δοκιμές αερίου έγιναν στο Auschwitz τον Σεπτέμβρη του 1941. Στο Belsen, το Sobibar και την Treblinka το ιατρικό προσωπικό προερχόταν κατευθείαν από το Τ4 και οι θάλαμοι αερίων ήταν οι ίδιοι που λειτουργούσαν προηγουμένως στα κέντρα «ευθανασίας», είχαν ξεμονταριστεί και είχαν μεταφερθεί ανατολικά. Επίσης ένας ορισμένος αριθμός των SS που είχαν επιστρατευτεί για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, προέρχονταν από τις υπηρεσίες μεταφοράς, διατήρησης κι επίβλεψης του Τ4.
Αυτή η συνέχεια τοποθετεί επομένως την εξόντωση των Εβραίων και των τσιγγάνων στην ίδια προοπτική με την εξόντωση των ψυχασθενών: αυτή ενός ψευδό-επιστημονικού συστήματος στο πλαίσιο του οποίου «η θεραπεία των γονιδίων» άγγιξε, σε πρώτη φάση, ένα πλήθος ανθρώπων και τελικά ολόκληρους πληθυσμούς στο σύνολό τους.
Αντί Επιλόγου
Φτάνοντας στο τέλος αυτής της σύντομης επισκόπησης ενός ιατρικοποιημένου συστήματος εξολόθρευσης ανθρώπων, δεν μπορεί κανείς να αποφύγει να προσεγγίσει δύο προβλήματα.
Το πρώτο πρόβλημα είναι εκείνο της δήθεν ομαδικής υπευθυνότητας και μάλιστα της συλλογικής ενοχής του γερμανικού λαού. Όλοι ξέρουμε ότι ήδη από την αρχή του Τρίτου Ράιχ τα στρατόπεδα συγκέντρωσης εγκαινιάστηκαν για τους πολιτικούς αντιπάλους…
Η ολική απόδοση ευθύνης απέναντι σε όλο το Γερμανικό λαό θεμελιώνεται κυρίως στο ότι, αφού έδωσαν πλήρη ελευθερία δράσης στον Χίτλερ το 1933, οι Γερμανοί θεωρείται ότι έφεραν από τότε μαζικά την ευθύνη των όσων διέπραξε το ναζιστικό καθεστώς.
Η ερμηνεία αυτή φαίνεται όμως ότι δεν λαμβάνει υπόψη το γεγονός ότι ουδέποτε έλαβε το ναζιστικό κόμμα την απόλυτη πλειοψηφία στη Γερμανία, ούτε με εκλογές απολύτως ελεύθερες, ούτε, πράγμα ήδη πιο αξιοσημείωτο, στις εκλογές του Ράιχσταγκ που διεξήχθησαν την 5η Μαρτίου του 1933.
Το ναζιστικό κόμμα, που είχε λάβει το 37,3% των ψήφων με 213 βουλευτές κατά τις εκλογές της 31ης Ιούλη του 1932, είχε πέσει σε 33,1% με 196 βουλευτές στις εκλογές στις 6 Νοεμβρίου.
Η άνοδός του στην εξουσία οφείλεται κυρίως στον αρχιστράτηγο Χίντεμπουργκ ο οποίος επί 3 χρόνια κυβερνούσε εκτός και κατά της Βουλής διαμέσου προεδρικών γραφείων και με διατάγματα, δυνάμει των διατάξεων περί καταστάσεως ανάγκης, καθώς και στο Καγγελάριο Φον Πάπεν, ο οποίος με αξιοσημείωτη διορατικότητα δήλωνε την επομένη της κατάληψης της εξουσίας «χαίρω της εμπιστοσύνης του Χίντεμπουργκ. Σε δύο μήνες θα έχουμε στριμώξει τον Χίτλερ σε μια γωνία, μέχρι που να τον κάνουμε να τσιρίξει!»
Μαζί του κυβερνούσαν δύο ακόμα οργανώσεις της άκρας δεξιάς: το Λαϊκό Εθνικό Γερμανικό Κόμμα και η Ατσάλινη Κάσκα, ο αρχηγός της οποίας ήταν Εβραίος και αποπέμφθηκε σύντομα.
Στις 5 Μαρτίου, έξι μέρες μετά τη πυρπόληση του Ράιχσταγκ, κάτω από το καθεστώς του Προεδρικού Διατάγματος της 28ης Φεβρουαρίου «δια την προστασία του Λαού και του Κράτους», που είχε επιτρέψει τη De Facto απαγόρευση του Κομμουνιστικού Κόμματος, τη σύλληψη των ηγετών του και των υποψηφίων του, καθώς και ορισμένου αριθμού σοσιαλδημοκρατών και την οριστική απαγόρευση του τύπου της αριστεράς, και παρά το καθεστώς βίας και τρομοκρατίας με εκατοντάδες θύματα, το ναζιστικό κόμμα δεν πέτυχε να κατακτήσει την απόλυτη πλειοψηφία την οποία υπολόγιζε ότι θα πάρει, αφού έλαβε το 43,9% των ψήφων και 288 βουλευτές. Η σύμπραξη των Γερμανών Εθνικών συμμάχων του (8% των ψήφων και 52 βουλευτές) απέβαινε εντούτοις άχρηστη για αυτό λόγω ακύρωσης των 81 κομμουνιστών βουλευτών…
Τα προγράμματα «ευθανασίας», τα στρατόπεδα εξόντωσης, η «τελική λύση» είναι απολύτως μοναδικά φαινόμενα στην Ιστορία. Ποτέ, είτε αλλού είτε σε άλλες εποχές δεν αντιμετωπίσθηκαν, πράγματι στο όνομα μια ψευδό-ιατρικής ιδεολογίας και δεν προγραμματίστηκαν, οργανώθηκαν και εφαρμόστηκαν μέχρι τέλους από ιατρούς που ανέτρεψαν τις ηθικές αρχές στις οποίες είχαν ορκιστεί, ονομάζοντας «περίθαλψη» την παροχή θανάτου και εξοντώνοντας ανθρώπινα όντα εν ονόματι μιας «θεραπείας της φυλής»…
Και μπορούμε να θέσουμε στον εαυτό μας μερικά ερωτήματα, εμείς, οι ψυχίατροι, διαπιστώνοντας ότι κυρίως ψυχίατροι μετείχαν με πεποίθηση στην επινόηση και στη οργάνωση αυτής της «θεραπείας των γονιδίων».
Επιμέλεια Χρήστος Τσαντής
ΡΑΔΑΜΑΝΘΥΣ 