Κάθε χρόνο κι από ένα νέο έλλειμμα. Ύστερα από κάθε 4-5 χρόνια κι από ένα νέο δάνειο. Και κάθε νέο δάνειο πρόσφερε στη χρηματική αριστοκρατία μια καινούργια ευκαιρία να κατακλέβει το κράτος, που κρατιόταν τακτικά στο χείλος της χρεωκοπίας-και που ήταν υποχρεωμένο να διαπραγματεύεται με τους τραπεζίτες κάτω από τους πιο δυσμενείς όρους.
«Η κοινωνία χωρίζεται σε δύο τάξεις, σ’ αυτούς που κουρεύονται και σ’ εκείνους που κουρεύουν» είχε πει κάποτε προφητικά ο Ταλεϊράνδος. Ο παλιός υπουργός εξωτερικών του Ναπολέοντα, που αργότερα μεταπήδησε στο στρατόπεδο των φεουδαρχών, εισηγήθηκε ουσιαστικά την «αρχή της νομιμότητας», η οποία οδήγησε στη συγκρότηση της Ιεράς Συμμαχίας του Μέτερνιχ.
Το Συνέδριο της Βιέννης ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 1814 και τελείωσε τον Ιούνη του 1815. Παλιές χρονολογίες, ξεχασμένες ημερομηνίες, θα πει κάποιος! Όμως η ιστορική αναδρομή σε εκείνη τη περίοδο μπορεί να μας ωθήσει σε ορισμένα πολύ χρήσιμα κι επίκαιρα συμπεράσματα.
Το Συνέδριο προέκυψε ως αποτέλεσμα της ήττας του Ναπολέοντα έπειτα από την αποτυχημένη του εκστρατεία εναντίον της Τσαρικής Ρωσίας και ήρθε για να μοιράσει τον κόσμο στους ισχυρούς. Ανάμεσα στα αποτελέσματα της μοιρασιάς ήταν η ένωση των Γερμανικών κρατιδίων, με έδρα τη Φραγκφούρτη.
Πίσω από τη μοιρασιά, μια άλλη σκέψη πήρε προτεραιότητα. Σκέψη που εκφράστηκε και διατυπώθηκε στο κείμενο της απόφασης κι έμελλε να καθορίσει τη στάση των μεγάλων δυνάμεων απέναντι στην Ελληνική Επανάσταση που σύντομα θα ξεσπούσε αλλά και απέναντι στα λαϊκά κινήματα που ωρίμαζαν σε όλη τη Ευρώπη. Σκέψη που, φαίνεται και σήμερα, καθοδηγεί την πολιτική των μεγάλων δυνάμεων και των υποτακτικών τους.
Στο Συνέδριο πήραν μέρος οι αντιπροσωπείες της Αγγλίας, της Ρωσίας, της Πρωσίας, της Αυστρίας, της ηττημένης Γαλλίας, οι βασιλιάδες της Δανίας, της Βυρτεμβέργης και της Βαυαρίας μαζί με αρκετούς ακόμα Γερμανούς ηγεμόνες.
Συμμετείχαν: ο λόρδος Κάρλσρη που αντικαταστάθηκε αργότερα από τον Ουέλινγκτον (ο νικητής του Βατερλό) εκ μέρους της Αγγλίας, ο τσάρος της Ρωσίας Αλέξανδρος ο Α΄ μαζί με τον Νέσελροντ και τον Ιωάννη Καποδίστρια, ο βασιλιάς της Πρωσίας Φρειδερίκος Γουλιέλμος ο Γ ΄, ο αυτοκράτορας της Αυστρίας Μέτερνιχ, ο κόμης Ταλεϊράνδος εκ μέρους της Γαλλίας.
Οι ηγεμόνες των μεγάλων δυνάμεων εκπροσωπούσαν κυρίως τα συμφέροντα της μοναρχικής Ευρώπης, των μεγάλων φεουδαρχών, που άρχιζαν να νιώθουν απειλητικά την καυτή ανάσα της ανερχόμενης αστικής τάξης η οποία διεκδικούσε τα ηνία στον οικονομικό και πολιτικό στίβο. Η διαπάλη αυτή εκφράστηκε στην Γαλλική επανάσταση του 1789 αλλά και μέσα από τους Ναπολεόντειους πολέμους.
«Η ομάδα της αστικής τάξης που κυβερνούσε και νομοθετούσε με τις βουλές, είχε άμεσο συμφέρον στην καταχρέωση του κράτους. Το κρατικό έλλειμμα, αυτό ήταν ίσα-ίσα το καθαυτό αντικείμενο της κερδοσκοπίας της και η κύρια πηγή του πλουτισμού της. Κάθε χρόνο κι από ένα νέο έλλειμμα. Ύστερα από κάθε 4-5 χρόνια κι από ένα νέο δάνειο. Και κάθε νέο δάνειο πρόσφερε στη χρηματική αριστοκρατία μια καινούργια ευκαιρία να κατακλέβει το κράτος, που κρατιόταν τακτικά στο χείλος της χρεωκοπίας-και που ήταν υποχρεωμένο να διαπραγματεύεται με τους τραπεζίτες κάτω από τους πιο δυσμενείς όρους.
Κάθε νέο δάνειο της προσέφερε μια ακόμα ευκαιρία να καταληστεύει με χρηματιστηριακές επιχειρήσεις το κοινό που τοποθετούσε τα κεφάλαιά του σε κρατικά ομόλογα και που στα μυστικά τους ήταν μπασμένες η κυβέρνηση και η πλειοψηφία της Βουλής.
Γενικά, η αστάθεια στην κατάσταση της κρατικής πίστης και η γνώση των κρατικών μυστικών, έδινε στους τραπεζίτες και στους συνεταίρους τους στις Βουλές και στο θρόνο τη δυνατότητα να προκαλούν εξαιρετικές, απότομες διακυμάνσεις στην τρέχουσα τιμή των κρατικών τίτλων, που δεν μπορούσαν να έχουν κάθε φορά άλλο αποτέλεσμα παρά την καταστροφή μιας μάζας μικρότερων κεφαλαιούχων και το μυθικά γρήγορο πλουτισμό των μεγάλων παιχτών.
Τα τεράστια ποσά που κυλούσαν έτσι μέσα από τα χέρια του κράτους, έδιναν επιπλέον ευκαιρίες για δόλια συμβόλαια προμηθειών, για δωροδοκίες, καταχρήσεις και για κάθε λογής μπαγαποντιές. Η εξαπάτηση του κράτους, όπως γινόταν χοντρικά με τα δάνεια, επαναλαμβανόταν και λιανικά στα δημόσια έργα. Οι σχέσεις ανάμεσα στη Βουλή και στην κυβέρνηση πολλαπλασιάζονταν σαν σχέσεις ανάμεσα σε ξεχωριστές διαχειρίσεις και σε ξεχωριστούς εργολάβους»… γράφει ο Μαρξ στο βιβλίο «Οι ταξικοί αγώνες στη Γαλλία από το 1840 ως το 1850» και το μελάνι μυρίζει φρέσκο ακόμα.
Η κοινωνική επανάσταση είχε μπει πλέον στο προσκήνιο της ιστορίας και η ανερχόμενη δύναμη των εμπόρων, των καραβοκύρηδων, των ιδιοκτητών ορυχείων, των σιδηροδρόμων, του κάρβουνου, του σίδερου και των τραπεζών, μοιραζόταν την εξουσία με τους τσιφλικάδες καθορίζοντας βασιλικά διατάγματα και νόμους. Μαζί τους, αντιπολιτευόμενη τότε όμως, η βιομηχανική αστική τάξη με νέα ανερχόμενα κοινωνικά στρώματα, όπως των δικηγόρων, των γιατρών, ενώ αγρότες κι εργάτες είχαν αποκλεισθεί εντελώς από την πολιτική εξουσία.
Την περίοδο που διεξάγεται το Συνέδριο της Βιέννης, ο Ναπολέοντας βρίσκεται εξόριστος στη νήσο Έλβα και οι Βουρβόνοι έχουν επανακάμψει στο Γαλλικό θρόνο, ώσπου μια στιγμή πέφτει σαν βόμβα η είδηση ότι ο δεσμώτης του Έλβα άφησε το τόπο εξορίας του κι αποβιβάστηκε στις Γαλλικές ακτές. Αλλά και ότι τα στρατεύματα που έστειλε εναντίον του ο Λουδοβίκος ΙΗ΄, όχι μόνο δεν πολεμούν αλλά αντίθετα, ακολουθούν το Ναπολέοντα.
Δεν ήταν καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι η λήξη του Συνεδρίου της Βιέννης ήρθε λίγες ημέρες μετά την ήττα του Ναπολέοντα στο Βατερλό.
Πίσω από τις μεγάλες μάχες, τις ιστορικές στιγμές που κρίνεται η μοίρα των εθνών για λιγότερα ή περισσότερα χρόνια κρύβονται πάντα οι συγκρούσεις μεγάλων κοινωνικών συμφερόντων που, σαν σε θέατρο σκιών, βρίσκονται στο παρασκήνιο κινώντας τα νήματα, φωτίζοντας τις πράξεις ιστορικών προσωπικοτήτων.
Ο Ναπολέοντας έδωσε ώθηση στον ελεύθερο συναγωνισμό, επέτρεψε την αξιοποίηση της κομματιασμένης γαιοκτησίας και των βιομηχανικών δυνάμεων της Γαλλίας, σπάζοντας τα σύνορα. Στις χώρες που καταχτούσε τσάκιζε τους φεουδάρχες, όπου αυτοί στέκονταν εμπόδιο στα σχέδια των Γάλλων κεφαλαιούχων που τον υποστήριζαν.
Από αυτή τη σκοπιά δεν είναι διόλου τυχαίο το γεγονός πως η περίφημη «αρχή της νομιμότητας» διατυπώθηκε από τον εκπρόσωπο της ηττημένης Γαλλίας. Ο Ταλεϊράνδος μίλησε ξεκάθαρα:
«Η παρουσία μου ως εκπροσώπου του βασιλέως Λουδοβίκου ΙΗ΄ επικυρώνει επισήμως την αρχή επί της οποίας στηρίζεται ολόκληρη η κοινωνική τάξη. Η πρώτη και μεγαλύτερη ανάγκη της Ευρώπης είναι η αναβίωση της ιερής και απαραβίαστης αρχής της νομιμότητας, από την οποία απορρέουν η τάξη και η σταθερότητα!».
Η «αρχή της νομιμότητας» που υιοθετήθηκε από τους ηγεμόνες της Ευρώπης θα αναχθεί σε δόγμα από την Ιερά Συμμαχία και θα αποτελέσει τη νομική και ιδεολογική βάση για τον στραγγαλισμό δημοκρατικών δικαιωμάτων κι ελευθεριών, για την κατάπνιξη κάθε λαϊκής εξέγερσης, κάθε κοινωνικής, εθνικοαπελευθερωτικής επανάστασης. Η ίδια αρχή βασιλεύει και στις μέρες μας.
Ο Μέτερνιχ μιλώντας για την Ελληνική επανάσταση, την χαρακτήρισε «αρχή καταλύσεως των θρόνων» και «είχαμε καθήκον να βοηθήσουμε την Οθωμανική αυτοκρατορία αλλά προσβάλλονταν τα θρησκευτικά μας συμφέροντα». Όμως κι ενώ η Αυστρία μιλούσε για «ουδετερότητα» κράτησε φυλακισμένο τον Αλέξανδρο Υψηλάντη μέχρι το 1827 και βοήθησε τις κινήσεις της Οθωμανικής αυτοκρατορίας που βρισκόταν αντιμέτωπη με εθνικοαπελευθερωτικές εξεγέρσεις.
Η ιστορία επιφύλαξε για το λαό μας την τιμή της αμφισβήτησης της Ευρωπαϊκής ιδέας της «νομιμότητας», καθώς πρώτη η Φιλική Εταιρεία την αγνόησε, την ξεπέρασε και οι Έλληνες επαναστάτες την έκαναν κουρελόχαρτο.
Σήμερα αναδεικνύεται και πάλι η αντιδραστικότητα των επιχειρημάτων, η διαχρονικά δογματική προσήλωση των τοκογλύφων στην «αρχή της νομιμότητας» που επικαλούνται για να κηρύξουν τη «σωφροσύνη» και την υποταγή στις αποφάσεις τους.
Τα διευθυντήρια των Βρυξελλών, που μετακόμισαν από τη Βιέννη, μπορεί να μην οργανώνουν 8μηνες διασκέψεις με Ρωμαϊκά όργια, ερωμένες και πόρνες όπως τα χρόνια του Συνεδρίου της Αυστριακής πρωτεύουσας-τουλάχιστον φανερά-παραμένουν όμως πιστοί στο δόγμα της επιβολής της τάξης, της σταθερότητας, που σημαίνει: να κερδίζουν αυτοί που κουρεύουν.
Ξεχνούν μόνο πως κάθε επίμονη έκκληση στο ιερό και απαραβίαστο των συμφερόντων τους, κάθε κραυγή υποταγής, είχε πάντα για τους εμπνευστές της-αργά ή γρήγορα-ένα αποτέλεσμα στην ιστορία: την ανατροπή τους!
Ίσως τότε να αναφωνήσουν κι αυτοί σαν τον «αστό που φωνάζει δαιμονισμένα στην κοινοβουλευτική του δημοκρατία: Καλύτερα ένα φριχτό τέλος, παρά μια φρίκη χωρίς τέλος!».
Χρήστος Τσαντής 26 Μαρτίου 2013
ΡΑΔΑΜΑΝΘΥΣ 